Abstract:
این تحقیق برآن بودهاست تا تفاوت نگرش سیاسی سنتی ایلچیهای ایرانی را با نگرش دیپلوماتیک مدرن سفیران روسی در منطقه فرارود آشکار سازد. سفرنامه بخارا گزارش سفر یک ایلچی ایرانی استکه از سوی محمد شاه قاجار به بخارا اعزام شد.سفارت نامه خوارزم نیز گزارش سفر میرزا رضا قلی خان ایلچیناصرالدین شاه قاجار است که به خیوه اعزام شد.سفرنامه ترکستان گزارشپاشینو مامور محرمانه روسیه در تاشکنداز سفر به فرارودمیباشد. شرح آسیای مرکزینیز گزارش کستنکو مامور نظامی روسیه در منطقه فرارود است. هر چهار متن تاریخی به یک دوره تاریخی درسده سیزدهم هجری در منطقهفرارودتعلق دارند؛یعنی از اندکی پیش از سلطه نظامی روسها تا آستانه تهاجم آنان بهاین منطقه. در این تحقیق بر اساس روش مقایسهای و تحلیل محتوا،نگرش دیپلوماتیک دو مامور ایرانی با دو مامور روسی مورد بررسی قرار گرفته است.حاصل تحقیق مبیّن این است که روسها دنیاگرایانه در منابع، فرهنگ، اجتماع، دین، سیاست، آداب و رسوم جستجو میکنند و میخواهند از همه امکانات و منافع اقتصادی موجود نهایت بهرهبرداری را داشته باشند و با سلطه نظامی مالکیت سیاسی سرزمینی را از آن خود سازند. در حالیکه ایرانیها برای بزرگنمایی شکوه و جلال اعلی حضرت شاهنشاه میکوشند و فقط درپی باز پسگیری ولایات از دست رفته و آزادی اسیران خود میباشند.
Machine summary:
«پاشینو»: در گزارش خود از گروه طراح و نقشه کش همراه خود برای انجام مأموریت چنین یاد کرده است : «ایشان چهار نفر نقاش و مصور بسیار خوب بوده اند مسمی به ولژیف که خود او همسفر من بوده کریوکوف و کینه و استرووه که تصویرات این کتاب و نقشــه های جغرافی که در ملک ترکســتان رسم شده .
»١٩٧ همان طور که در این گزارش ها دیده می شــود، او اطلاعات را از قرار مشــهور گرفته اســت و نه حضور مشــهود و اخبار را از تاجر آشنا نقل کرده و تحلیلی از وقایع پیرامونی خود ارائه نداده است .
سارت [تاجیک ها] این را غنیمت شمرده از ایشان به حیل و تدابیر منفعت ها می برند،»٤١٦ و «قوانین شــریعت مانع تجارت [منظور او دریافت زکات است ]،»٤١٧ و «جمیع مایحتاج خود را از البســه و اغذیه و ســایر لوازمات در خود همان ملک ترتیب دهند و بدین واســطه تجارت داخله آن مملکت بســیار وسیع اســت ،»٤١٨ و «به جهت عدم اسراف اهل ترکستان بســیار کم محتاج تجارت دول خارجی می باشــند،»٤١٩ و «هیچ وقت تجارت [بین المللی ] آن ملک ترقی نخواهد کرد.
اما، در واقع پدیده ای که رخ داده این اســت که در میان مردمان غرب جدید سنت های کهن نیکویی ، مانند میهمان نوازی ناگزیر به فراموشی سپرده شده و انقلاب عصر جدید در ازای آن آداب اجتماعی مدرن را بر اساس اقتضای خود جایگزین آن کرده است .