Abstract:
فرقه کیسانیه اولین فرقه انشعابی بود که شش سال پس از شهادت امام حسین(ع) از شیعه راستین به وجود آمد. پیروان این فرقه به مهدویت و امامت محمد بن حنفیه به عنوان امام چهارم قائل بودند، و معتقد به اینکه وی نمرده بلکه در کوه رضوی پنهان است و روزی ظهور خواهد کرد. مختار با مشروعیتی که از جانب محمد بن حنفیه کسب کرده بود توانست قاتلان امام حسین(ع) را قصاص کند. محمد بن حنفیه دارای یک شخصیت کاریزماتیک بود و به عنوان یک نخبه(برگزیده) محسوب می شد. برخی افراد که عمدتا می توان آنها را جز عوام طبقه بندی کرد و از منظر روانشناسی نقش توده منفعل را ایفا می کردند به محمد بن حنفیه پیوستند. بررسی خاستگاه کیسانیه و علل پیدایش آن مساله این نوشتار است. در این مقاله از روش کتابخانه ای و تحلیل تاریخی بهره جسته ایم.
Machine summary:
این فرقه اکنون فرقه ای زنده نیست ولی از آنجایی که اولین فرقه ی منحرفی بود که از شیعیان جدا شد، و در نیمه دوم سده ی اول هجرت بخشی از حوادث تاریخی عراق را به خود اختصاص می داده و هم زمینه شکل گیری گروه هایی چون قرامطه رافراهم ساخته و هم میراث خویش را به جنبش عباسی بخشیده و بستری بر شکل گیری آن جنبش و سپس حکومت عباسیان شده است(صابری، 1390: 35) دلائل بوجود آمدن و بررسی اعتقادات آن می تواند در خور توجه باشد.
کیسانیه بعد از واقعه ی کربلا و شهادت امام حسین(ع) شیعه به دو فرقه بزرگ تقسیم شد یک دسته از آنها امام سجاد(ع) را برای خود امام دانستند که به شیعه امامیه شهرت یافتند و دسته دیگر نیز امامت را حق محمد بن حنفیه که پسر دیگر حضرت علی بن ابی طالب بود میدانستند که به او گرویده و ایمان آوردند و این فرقه، فرقه بزرگ کیسانیه را تشکیل دادند.
(آقانوری، 1385: 248) در این باره که چرا این گروه را کیسانیه نامیده اند تفسیرهای متفاوتی وجود دارد؛ برخی کیسان را لقب مختار بن ابوعبیده ثقفی دانسته، برای نمونه بغدادی در گزارش خود درباره ی شکل گیری فرقه های شیعه، هنگامی که به کیسانیه می پردازد اظهار می دارد: " کیسانیه از پیروان مختار بن عبید ثقفی هستند که به خونخواهی حسین بن ابی طالب برخاست و بیشتر کسانی که به کشتن او در کربلا دست یازیده بودند بکشت".