Abstract:
تفکیکیه مکتبی است که میرزا مهدی اصفهانی آن را بنا نهاده است. این مکتب به بررسی و تفکیک سه عنصر مهم شناخت یعنی مفاهیم دین، فلسفه و عرفان می پردازد. قصیده ی تفکیکیه نمونه ای از اشعار عربی استاد محمد رضا حکیمی است که با هدف تفکیک این سه مکتب سروده شده است. اصطلاح مکتب تفکیک به معنایی که طرفداران این مکتب از آن سخن می گویند جدید و بی سابقه است اما اگر به ریشه های این جریان فکری توجه کنیم می بینیم که نه تنها جدید نیست بلکه از قدیمی ترین جریان های فکری شناخته شده است. مقاله حاضر به بررسی ساختاری و محتوایی این قصیده و نیز معرفی مکتب تفکیک و آموزه های آن می پردازد.این پژوهش با رویکردی هنری-بلاغی به موضوعی عرفانی-اسلامی پرداخته است.برخی نتایج حاصل از پژوهش به قرار زیر است:- بر اساس آراء تفکیکیان نمی توان سه شاخه ی اصلی علوم یعنی فلسفه ،عرفان وعلوم قرآنی را از هم جدا کرد وبین آنها مرز قائل شد چرا که آنها منوط به یکدیگر هستند وبرای تاویل متون قرآنی تعقل وتامل نیاز است.- در ساختار این قصیده،ردیف به صورت تقلیدی رعایت شده است.در قافیه ها حرف روی همزه است؛و از نظر وزنی نیز پیرو قوانین سنتی عروض بوده و در بحر وافر سروده شده است.-استفاده از رمز،نمادو صور خیال و بازی با کلمات در این سروده کم رنگ است.
Machine summary:
(دینانی، 1382: 472) تفکیکیها بر این باور هستند که عقل، کلید دین و شریعت است و حکم دالان ورود به ساحت دین را دارد و زمانی که بشر را به آستان وحی رساند، دیگر سهمی بر عهده ندارد و باید چون کلید خانه کنار گذاشته شده و انسان با خود وحی و مضمون آن مواجه شود؛ زیرا دخالت دادن عقل در این مرحله موجب مشوب شدن فهم بشر و برانگیخته شدن اختلافات میشود.
دربارۀ عرفا نیز باید گفت: هر چند محی الدین و آثار او مورد انتقاد شدید مکتب تفکیک است؛ اما خود محی الدین ادعا دارد که پیامبر اسلام (ص) طی یک مبشره به او دستور داده است که کتاب فصوص الحکم را در معرض افکار مردم قرار دهد، به این ترتیب ادعای طرفداران مکتب تفکیک، ادعایی بدون دلیل است».
ایرادی نیز که تفکیکیان بر فلاسفه وارد میکنند عدم توافق آنها در یک نظریه میباشد؛ حال آنکه ما این اختلاف نظرات را در علوم اسلامی و میان فقها و مراجع نیز مشاهده میکنیم، استاد حکیمی این دیدگاه را در ابیات ذیل بیان میکند: و کم فی الفلسفات من اختلاف و فی عرفانهم خبط و خلطو قد استبشروا بمشاهداترأوا فی الکشف وجه الله یأتی یسود علی جوانبها المراءمن التأویل، فانبطح الفراءهی الویلات یعلوها افتراءعقیب القوم إن صح الهراء (همان: 21) 1- در فلسفه اختلاف و تناقض بسیاری وجود دارد و در جای جای آن دورویی و نیرنگ حاکم است.
مضامین مورد نظر محمد رضا حکیمی در این قصیده، مضامینی دینی و قرآنی است و شعر خود را بیشتر وقف مضمون کرده تا اینکه به ساختار ظاهری بپردازد؛ 4.