تمثیل در سلامان و ابسال جامی Journal Article

تمثیل یکی از مهم‌ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است، با بررسی تمثیلات هر قوم می­توان از طرز زندگی اجتماعی و میزان تمدن و تربیت آن جامعه آگاه شد. تمثیل از یکسو وابسته به انگیزه­های گوینده و از سوی دیگر، وابسته به مقدار دانش، هدفمندی و آگاهی شنونده یا گیرنده است. تمثیل می‌کوشد بخشی از آگاهی را ملموس کند و برای توضیح و تبیین معنی به کار می‌رود و در خدمت ادبیات تعلیمی قرار می‌گیرد. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، تمثیل داستانی و ابزار وعناصر کاربرد آن در سلامان و ابسال جامی بررسی و نمودار بسامدی انواع فابل، پارابل ومحتوای تمثیلات ...ترسیم شده­است. نتیجة این بررسی نشان داده، درسلامان و ابسال پارابل پرکاربردترین نوع تمثیل داستانی است و جامی از اساطیر ملی، تلمیحات تاریخی و مذهبی و حیوانات برای بیان تمثیلات خود سود جسته است.

» (شميسا، ١٣٨٥: ٢٣٧) جليل تجليل در کتاب معاني و بيان خود در اين خصوص آورده است : «هر گاه جمله اي در غير معني اصلي به علاقه مشابه به کار روند آن را تمثيل و استعاره تمثيليه گويند» (تجليل ، ١٣٧٦: ٦٨) شفيعي کدکني معتقد است : «تمثيل را مي توان براي آنچه در بلاغت فرهنگي اليگوري مي خوانند به کار برد و آن بيشتر در حوزه ادبيات روايي است » (شفيعي کدکني ، ١٣٦٦: ٨٥) و در علم بيان نيز «همين لفظ تمثيل معني اصطلاحي خاصي پيدا مي کند که همان کار استدلال قياسي منطق را در عالم ادبيات به عهده مي گيرد» (ثروتيان ١٣٦٩: ٥٤) در واقع «تصوير (ايماژ) يا داستاني است که پشت معناي لفظي يا ظاهري آن ، معناي مشخص دومي هم پنهان باشد، بنابراين هر تمثيل معنايي دوگانه دارد: معناي ظاهري و اوّليه ، معناي استعاري و ثانويه ؛ و خواننده بايد از تأمل در رويه تمثيل ، و معناي اوّليه آن به معناي ثانوي يا به تعبير لافونتن ، روح تمثيل راه يابد. از اين داستانها به فابل تعبير مي شود و در آنها دو هدف موردنظر است : «يکي ، تعليم اصول اخلاقي و اگر داستان عرفاني باشد تعليم اصول عرفاني ـ اخلاقي ؛ دوم ، نقد سياسي و اجتماعي » (تقوي ، ١٣٨٦: ٩٢ ـ ٩٣) جامي در سلامان و ابسال فقط در دو حکايت از شخصيت هاي حيواني مانند (زاغ و روباه ) استفاده نموده است .