Abstract:
یکی از موضوعات مورد توجه در قرائت قرآن کریم که هم از ناحیه قرآن و هم از ناحیه روایات، مورد توجه قرار گرفته است مسئله تجوید است؛ موضوع تجوید قرآن به رغم جایگاه و اهمیت خاصی که در زیبا خوانی قرآن کریم دارد، ضرورت و چرایی توجه به آن از نگاه قرآن و سیره معصومانb آن چنان که بایسته است، مورد تحقیق و باز شناسی قرار نگرفته است در این میان، برخی ضرورت و بلکه اصل وجود آن را در تلاوت قرآن، کم اهمیّت جلوه دادهاند. پرسش اصلی نوشتار حاضر آن است که ضرورتهای قرآنی ـ حدیثی و دیگر ضرورتهای فراگیری دانش تجوید و قرائت مرتّل چیست؟ روش تحقیق تحلیلی و توصیفی است که با بررسی برخی از آموزههای دینی از جمله آیات و سخنان معصومانb پاسخ بررسی خواهد شد. شش ضرورت قرآنی که عبارتند از: 1) ترتیل، همان تجوید است؛ 2) فرآیند نزول قرآن بر اساس ترتیل؛ 3) تلاوت قرآن با تأنی و درنگ؛ 4) حق تلاوت در قرآن؛ 5) نزول قرآن به زبان عربی؛ 6) الگوگیری از پیامبرa؛ و نیز شش ضرورت غیر قرآنی شامل: 1) سیره معصومانb؛ 2) ضرورت تبلیغی برای رفع محجوریت از چهره قرآن کریم؛ 3) مقدمه خشوع؛ 4) ضرورت فقهی؛ 5) مقدّمه تدبّر؛ 6) ضرورتهای بین المللی (ترویج فرهنگ قرآنی، مبارزه با استکبار و...). نتیجه بررسی نوشتار حاضر بوده است که اهمیّت فراگیری دانش تجوید را نمایان میسازند.
Machine summary:
اینک با توجه به معنای ترتیل و انطباق آن با معنای لغوی تجوید که همان «تحسین و نیکو گرداندن» و همچنین معنای اصطلاحی آن یعنی «تلفظ صحیح حرف از مخرج آن، همراه با رعایت صفات و احکام آن حرف» (شهیدی و قاسمی، آموزش قرائت قرآن 2، 1391: 40) این نکته نمایان میشود که تجوید چیزی جز ترتیل نیست گرچه مفهوم کامل ترتیل، فراتر از رعایت قواعد تجویدی است و شامل توجه به معانی و حتی عمل و متابعت از آیات قرآنی نیز میشود.
با دقت در کلمه «مکث» که به معنای درنگ و تأنی است (کلمه تدلّ علی توقّف و انتظار) (احمد بن فارس، مقاییس اللغه، 1429: 957)، دستور قرائت قرآن کریم، بر این مبنا یعنی خواندن با آرامش و بدون شتاب، به پیامبر داده شده تا اثرگذاری بیشتری بر جان مخاطبان کلام وحی داشته باشد به این صورت که خواندن آهسته و آرام و نیز آیه آیه بر مردم، مقدمه فهم و تفکّر قرار گرفته است.
سیره عملی اهلبیت( در تلاوت مرتّل کتب تاریخی و روایی شیعه و اهل سنت گزارشگر این مطلبند که پیامبر( و ائمه هدی(، تنها به توصیه در زمینه یاددهی و یادگیری قرائت صحیح اکتفا نکرده بلکه در مقام عمل نیز خود را ملزم به رعایت اصول تلاوت و زیباخوانی قرآن میدانستهاند که به نمونههایی از سیره عملی معصومان( اشاره میشود: ـ از ام سلمه، همسر رسول اکرم( روایات مختلفی با بیانهای متنوع در مورد شیوه قرائت آن حضرت نقل شده که برخی از آنها در آیه ششم ضرورتهای قرآنی (اسوه حسنه) اشاره شد؛ روایت دیگر: «...