Abstract:
یکی از معانی قاعده اقدام که موجب ضمان بوده در معاملات معوض فاسد مطرح است موردی است که غیر مالک علیه مالک اقدام میکند و شخص متعهد به پرداخت مال یا انجام فعل یا ترک فعل میگردد. معنای دیگر مسقط ضمان بودن است، و در جایی است که شخص علیه خود اقدام و موجبات سقوط ضمان را فراهم میآورد. این قاعده علاوه بر فعل، ترک فعل را هم شامل میشود، بهگونهای که در مصادیق جدید امروزی نیز کاربرد دارد. از جمله مسئله اتانازی که ماهیت آن قتل عمد بیمار داوطلبانه یا غیرداوطلبانه میباشد. در این تحقیق بعد از تبیین ماهیت قاعده اقدام، مشخص شد در اتانازی، انجام فعل توسط پزشک حرام، ولی چون با اقدام و رضایت بیمار بوده، مستحق قصاص نمیباشد و میتواند مصالحه به دیه کند.
Machine summary:
(نجفی، همان، ج27، ص175) بنابراین در این نوع اقدام شخص با علم و آگاهی و با انجام فعلی علیه خود اقدام میکند و موجبات سقوط ضمان را فراهم میآورد، همچنین این قاعده علاوه بر فعل شامل ترک فعل هم میشود؛ زیرا امتناع همانند فعل، یک رفتار ارادی است، که به معنای کف نفس و خودداری از انجام عمل است که پدیدة وجودی و مستند به اراده انسان است.
اگر اشکال شود که طبق قاعده لاضرر، آسیب زدن به بدن جایز است و به عنوان مثال شخص میتواند عضوی از اعضای بدن خود را قطع کند و در حالی که این عمل شرعا حرام است، در جواب باید گفت که حرمت به خطر انداختن و ضرر وارد کردن به جسم و جان در جایی است که آسیب و ضرر، مسلم و قابل اعتنا باشد و در مقابل فایده و مصلحت دیگری وجود نداشته باشد و در غیر این صورت نمیتوان به صرف ضرر و وجود خطر به طرفداری از حرمت و منع پرداخت؛ به عنوان مثال انجام برخی واجبات همچون خمس، زکات، حج و جهاد با ضرر و خسارت همراه است، ولی مشمول ادله نفی ضرر و حرمت تعزیر به نفس قرار نمیگیرند؛ زیرا در این موارد منافع و مصالح مهمتری وجود دارد که مدنظر قرار میگیرد و در مقابل ضررها و آسیبها نادیده گرفته میشود.
6. نتیجه یکی از معانی قاعده اقدام مسقط ضمان بودن است در جایی که شخص با رضایت و طیب نفس بر علیه خود ضرر وارد میکند که این امر هم با فعل و هم به صورت ترک فعل محقق میشود.