Abstract:
این پژوهش با هدف تبیین حکم فقهی وسواس با کمک گرفتن از علم روانشناسی بر اساس دیدگاه امام خمینی رحمة اللهعلیه تدوین شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است. به منظور بیان و توصیف وسواس در روانشناسی و فقه از روش توصیفی، و برای ارزیابی ادّله و نظریات فقها از روش تحلیلی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که هر چند ، وسواس از نظر منشاء ایجاد و تبیین، ظاهرا تفاوتهایی با وسواس در لسان دین دارد ولی نکته مهم این است که هر دو در موضوع مشترک هستند. رفتار وسواسی از نظر امام خمینی(ره) حرمت دارد و ادّله ایشان را از دو جهت میتوان تبیین کرد یکی به خاطر نصوصی که بصورت صریح از رفتار وسواسی نهی کردهاند و آن را گناه، تبعیت از شیطان و مخالفت با عقل دانستهاند و دیگر به خاطر اینکه رفتار وسواسی مصداق عناوین متعددی مثل قطع و تاخیر در نماز، اسراف، بدعت، تهمت هستند که این عناوین حرام می باشند. با توجه به رویکرد شناخت درمانگری در روانشناسی، تبیین فقهی اخلاقی و عرفانی وسواس توسط امام خمینی(ره) میتواند کمک قابل توجهی در درمان مبتلایان به وسواس در جنبههای مذهبی باشد.
Machine summary:
امام خمینی در ادامه بیانات خود در شرح حدیث 25، سوال میکنند: آيا چيزى كه مخالف نصّ متواتر و اجماع علماء است، بايد آن را از شيطان حساب كرد يا از كمال طهارت نفس و تقوا؟ اگر از كمال تقوا و احتياط در دين است، چه شده است كه بسيارى از اين وسواسيهاى بيجا و جاهلهاى متنسك راجع به امورى كه احتياط لازم يا راجح است احتياط نمىكنند؟ تا كنون چه کسی را سراغ داريد كه شبهات راجع به اموال وسواسى باشد؟...
همانگونه كه در كلمات كاشف الغطاء نيز ملاحظه شد، عناوين محرمي مثل انکار ضروریات دین یا مذهب، ذمّ و طعن نسبت به افعال سید امت و افعال جمیع ائمه علیهم السلام، تشریع در دین، سوء ظن، فعل یا قول کثیر در نماز، از بين رفتن صورت نماز، جرأت بر معاصی بخاطر تأخیر در زمان عبادت، اسراف، بدن خود را بیمار كردن، وجود دارد كه موجب حرمت عمل وسواسي ميشود جداي از اينكه ايشان ميفرمايد: وسواسی شیطان را عبادت میکند یا این که او را در عبادت خداوند شریک میگرداند و از اخلاص در عبودیت حق تعالی و تدبر در معانی قرآنیه و غیر قرآنیه محروم می شود.
براساس بیانات امام(ره) در کتاب چهل حدیث و آدابالصلاه که این بیانات با جنبههای اخلاقی شروع میشود ولی در ادامه رنگ و بوی فقهی به خود میگیرد و همچنین بر اساس فتاوایی که در کتب فقهی از ایشان نقل شده رفتار بر اساس وسواس جایز نیست، حرام است و لازم است ترک شود.