Abstract:
زمان پیدایی منافقان در اسلام از موضوعات مهم پژوهشگران است. تعیین زمان پیدایی میتواند در تحلیل حوادث و رویدادهای تاریخی دوران رسولاکرم صلّی الله علیه و آله تاثیر بسزایی داشته باشد. مقاله حاضر در صدد بررسی حضور یا عدم حضور منافقان در غزوه بدر از نگاه مفسران ـ با ابتناء به آیه 49 انفال ـ و مورخان است. بدیهی است در صورت اثبات حضور منافقان در غزوه بدر، باید در تحلیل رویدادهای آن مقطع، عنصر نفاق را نیز دخیل دانست. یافته این پژوهش بر حضور منافقان در لشکر مسلمانان در غزوه بدر از منظر تعدادی از مفسران شیعه و سنی دلالت دارد. گرچه مورخان درباره حضور منافقان در دو لشکر اسلام و کفر سخن نگفتهاند، اما بنا به شواهدی میتوان استنباط کرد که آنان نیز به حضور منافقان در لشکر مسلمانان اذعان نمودهاند.
Machine summary:
در این پژوهش دیدگاه مفسران ـ با توجه به آیه 49 سوره انفال ـ و نیز مورخان در خصوص حضور منافقان در لشکر مسلمانان یا مشرکان در غزوه بدر مورد بررسی قرار میگیرد؛ مفسرانی مانند طوسی، طبرسی، طباطبایی، مکارم شیرازی و نیز طبری، ابنکثیر، زمخشری، فخررازی، قرطبی، آلوسی و ابنعاشور.
(طباطبایی، 1417: 9 / 99) بسیاری از مفسران مشهور شیعه و اهل سنت نیز به تفاوت این دو گروه اشاره کردهاند و مصداق «فی قلوبهم مرض» را افراد «ضعیفالایمان» و کسانی که دچار شک هستند را ذکر نمودهاند؛ مانند: طوسی، طبرسی، طبری، فخررازی، قرطبی، آلوسی، ابنعاشور.
(همان) برخی از مفسران شیعه و اهل سنت در ذیل آیه 49 سوره انفال به حضور منافقان در لشکر مسلمانان یا مشرکان اشارهای نکردهاند و تنها حضور بیماردلان را در لشکر مشرکان ذکر نمودهاند.
ج) دیدگاه سوم (عدم حضور منافقان در غزوه بدر) طبری و ابنکثیر که روایتهای مختلفی در ذیل آیه 49 سوره انفال ذکر کردهاند ـ در دیدگاه نخست بدان اشاره شد ـ تنها یک روایت از معمر از حسن نقل میکنند که این افراد (منافقان و بیماردلان)، گروهی بودند که در نبرد بدر شرکت نکردند، از اینرو منافق نامیده شدند.
نتیجه مسئله اصلی این پژوهش بررسی حضور منافقان و افراد ضعیفالایمان در غزوه بدر بود، دیدگاه مفسران مشهور شیعه و اهل سنت ـ در ذیل آیه 49 سوره انفال ـ و نیز دیدگاه مورخان مشهور قرن سوم تا قرن هشتم در خصوص حضور منافقان در لشکر مسلمانان یا مشرکان بررسی و نقد و ارزیابی گردید.