Abstract:
هدف از نگارش این مقاله، نقد تحلیلی کتاب «اخلاق حرفهای در کتابداری و اطلاعرسانی» تألیف قراملکی، درخشانی و رضائیشریفآبادی (1390) از انتشارات سمت است. تلاش شده تا با نگاهی نظری به کتاب، فراتر از افق آن حرکت شود و از نقد مصادیق به نقد مفاهیم گذر گردد. برای رسیدن به هدف از روش تحلیل مفهومی استفاده شده است. در ابتدا تلاش شده تا با ارائة یک کتابشناسی تحلیلی از آثار حول و حوش این اثر، جایگاه این کتاب مشخص شود. سپس نقدی شکلی از مقدماتیترین موارد تا امور انتزاعیتر کتاب ارائه شده است. بعد، در پنج محور اصلی به نقد محتوایی کتاب پرداخته شده و در نهایت رهنمودهایی عملی برای تقویت کتاب ارائه گردیده است. محورهای اصلی نقد شکلی را صفحهآرایی، نمایه و طراحی جلد کتاب تشکیل میدهند و محورهای اصلی نقد محتوایی، شامل تغییر زبان نگارش از زبان نتیجهمحور به زبان حقمحور، مفهومپردازی ناهمسنگ، لزوم توجه به حقوق همه صاحبان حق، لزوم توجه به گروههای خاص، لزوم اتخاذ رویکردی سیاستی در ارائة پیشنهادهای اخلاقی، نیاز به تمرکز به تنگناهای اخلاقی، مشکل تغییر رویکرد در تعریف پایة کتابداری و «چیز» مورد بررسی در این رشته، نیاز به مطالعۀ مدلهای اخلاقی بیشتر و تقویت منابع و مستندسازی دقیقتر میشود.
This article aims to contribute in a critical review of the textbook “Professional Ethics in Library and Information Science”. This book was authored in 2011 by Gharamaleki, Derakhshani, and Rezaei Sharif-Abadi and published by SAMT (The Organization on Researching and Composing University Text Books in Humanities) publications. Using the conceptual analysis method, I tried to go over from extensions to conceptions and took a theoretical perspective on professional ethics. At first, I offered an analytical bibliography about references close to this work and drew its position among them, and undertook a critique about its form, format, and formal condition. Then, the main parts of the critique include an unclear shift from consequentialism language and term toward right-based term, imbalance conceptualizations, lack of concern to rights of all players of library domain, the need to take more attention toward marginal groups, the need to take policymaking approach about ethical problems, the problem of the chaotic state of the definition of librarianship in some sections, the need to study more ethical models and references.
Machine summary:
نقدي بر كتاباخلاق حرفهای در کتابداری و اطلاعرسانی مهدي شقاقي 1 چكيده هدف از نگارش اين مقاله نقد تحليلي كتاب اخلاق حرفهاي در کتابداري و اطلاعرساني تأليف قراملکی، درخشانی، و رضائی شریفآبادی (1390) از انتشارات سمت است.
مللی که با اِعمال تفسيري مفاد ديني در قوانين و رويهها سعي در واردساختن دين در عرصة عمومي دارند و خواستار تبعیت از سیاست و قانون مبتنیبر احکام الهی هستند و عمدۀ تصمیمات خود را با توجيهات دیني اتخاذ میکنند، به این حوزه از اخلاق، یعنی اخلاق کار، در محیط اطلاعاتی نیز از این منظر مینگرند و به سياستها و اهداف مادي صبغة ديني ميدهند؛ اما ورود کشورهای غربی به حوزۀ اخلاق در محیطهای اطلاعاتی مثل اخلاق کتابداری، اخلاق اطلاعات، اخلاق کامپیوتر، و اخلاق فناوری اطلاعات بهدلیل اهمیت «اصل توسعه» است (میرباقری 1392) و این نكته را ميتوان در قوانین و معاهدات بينالمللي همچون کنوانسیون بِرن و پاریس بهوضوح ديد.
موضوع کتاب حاضر به بیان مؤلفان کتاب بحث دربارۀ اخلاق حرفهای در کتابداری و اطلاعرسانی است و اهمیت آن بدان دلیل است که کتابداری و اطلاعرسانی بهعنوان یک «شغل، خدمتی مفید است که جبران خدمت (مثل مزد) را درپی دارد و اگر بر عناصری چون دانش تخصصی، تجارب، مهارتها، تواناییها، ژرفنگری سیستمی، و مرام اخلاقی استوار شود حرفه ارتقا مییابد» (قراملکی و دیگران 1390: 1).
در کتاب حاضر در فصل هشتم تأکید شده است که رهیافت اخلاق حرفهای کتابداری و اطلاعرسانی باید دارای رهیافت سازمانی باشد نه فردگرایانه (همان: 137) و «توجه به نقش راهبردی اخلاق در سازمان و نیز توجه به مسئولیتهای اخلاقی و اجتماعی سازمان سبب شد تا فراتر از افراد و منابع انسانی بر اخلاقی بودن کتابخانه و مراکز اطلاعرسانی تأکید شود» (همان).