Abstract:
خطبههای کوفه و شام حضرت زینب (س) سرشار از جلوههای پایداری دربرابر حکومت بنیامیّه است و بر شاهدنامه الهامی کرمانشاهی تأثیر شگرفی داشته است، چنانکه وی جلوههای پایداری را با تکیه بر خطبههای حضرت زینب (س) در شعرش آورده و آنها را با زبانی بلاغی در گسترة تشبیه بهخوبی پرورده و در نقل سخنان حضرت (س) و نیز توصیف صحنههای عاشورایی از کربلا تا شام به منابع معتبر تاریخی پابند بوده است. پژوهش پیش رو، بنمایههای پایداری در خطبههای حضرت زینب (س) و کارکرد آنها را در منظومة شاهدنامة الهامی کرمانشاهی براساس نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی مبتنی بر مشترکات فرهنگی و دینی مسلمانان و رابطة تأثیر و تأثّر تاریخی با رویکردی توصیفی - تحلیلی کاویده است. بر این اساس، دستاورد پژوهش نشان میدهد که آگاهیبخشی چنان اصلیترین عنصر پایداری، نوید پیروزی حق بر باطل و امید به انتقام، ستمستیزی و اعتراض، نکوهش و سرزنش مردم کوفه و حاکمان، رویارویی با ستمکاران، فرهنگ شهادت و پایداری و سرانجام پیروزی حق بر باطل از جلوههای پایداری در خطبههای حضرت زینب (س) است که الهامی کرمانشاهی بدانها توجّه داشته و بنمایة موضوعی شعر خویش کرده است.
The Kufa and Sham sermons of Hazrat Zainab (PBUH) are full of manifestations of stability
against the rule of the Umayyad and they have had a great impact so Elhami Kermanshahi
much that he brought the manifestations of stability in his poetry by relying on the sermons
of Hazrat Zainab (PBUH). He has been well-versed in rhetorical language in the field of
simile, and in quoting the words of the Holy Prophet (PBUH) as well as describing the
Ashura scenes from Karbala to Sham, he has relied on the reliable historical sources. The
present study has explored the principles of sustainability in the sermons of Hazrat Zeinab
(PBUH) and their functions in the system of Elhami Kermanshahi’s Shahnameh based on
the theory of comparative Islamic literature that is according to Muslim cultural and
religious commonalities and the relationship between historical influence and effect with a
descriptive-analytical approach. Accordingly, the research shows that awareness is such a
key element of stability, the promise of victory of right over wrong and hope for revenge,
oppression and protest, condemnation of the people of Kufa and the rulers, confrontation
with the oppressors, culture of martyrdom and perseverance and finally victory of right over
Falsehood is one of the manifestations of stability in the sermons of Hazrat Zainab (PBUH)
to which the Elhami Kermanshahi has paid attention and has made the thematic basis of his
poetry.
Machine summary:
بر این اساس، دستاورد پژوهش نشان میدهد که آگاهیبخشی چنان اصلیترین عنصر پایداری، نوید پیروزی حق بر باطل و امید به انتقام، ستمستیزی و اعتراض، نکوهش و سرزنش مردم کوفه و حاکمان، رویارویی با ستمکاران، فرهنگ شهادت و پایداری و سرانجام پیروزی حق بر باطل از جلوههای پایداری در خطبههای حضرت زینب (س) است که الهامی کرمانشاهی بدانها توجّه داشته و بنمایة موضوعی شعر خویش کرده است.
خطبههای عربی حضرت زینب (س) و شعر عاشورایی فارسی اگرچه از دو ساحت زبانیِ متفاوتاند، امّا تعامل فرهنگی و رابطۀ تاریخی آنها قابل انکار نیست؛ بنابراین، ادبیّات تطبیقی افزون بر جنبههای تأثیر و تأثّر و مقایسة نقد محتوایی و ساختاری، نگرش تحلیل ماهیّت «بینافرهنگی» (نک: زینیوند، 1392: 1) برخاسته از ذات این دانش پویاست و قیام تاریخی امام حسین (ع) تأثیر عمیقی ازنظر فرهنگی بر شاعران فارسیگوی داشته است.
» (ابن طاووس، 1353: 183-184) سرزنشهای حضرت زینب (س) و هشدارهای مکرّر ایشان به یزید در اعتقاد الهامی اثرگذار است و شاعر مضمون این سخنان برخاسته از روحیۀ سلحشوری و پایداری حضرت (س) را در سرودههایش آورده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (1394: 481) 2-3.
» (ابن طاووس، 1353: 146) الهامی این سخنان حضرت (س) را خطاب به کوفیان چنین آورده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (1394: 429) حضرت زینب (س) مردم کوفه را با زبان تعریض نکوهش و سرزنش و چنین مؤاخذه کرد: «أَتَبْكُونَ أَخِي؟!
» (ابن طاووس، 1353: 146) این تمثیل در اندیشۀ الهامی تأثیر شگرفی داشته و مضمون سخنان حضرت زینب (س) را برگردان کرده و چنین سروده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (1394: 429) 2-5.