Abstract:
مواجهه گریزناپذیر انسان با سختیها و رنجها از زمره سنت عام الهی است که به قانون ابتلا شهره است. متکلمان آلام را بازتاب حکمت الهی دانسته و به بیان فلسفه شرور پرداختهاند. پارهای از روایات به افرادی اشاره دارند که در دنیا و آخرت، در عافیت کامل بسر میبرند؛ ظاهر این روایات با عمومیت سنت ابتلای که دارای پشتوانه دینی و عقلی است، منافات دارند. مسئله این پژوهش ارائه مفهوم صحیحی ازاین روایات است، تا علاوه بر رفع تعارضات ظاهری، راهکاری برای رهایی از رنجهای پیشرو پیشنهاد دهد. نوشتار پیشرو با بهرهگیری از شیوه کتابخانهای و تحلیل محتوا تلاش میکند تا ضمن بیان اعتبار روایات «فارغ بالان از بلا»در سایهی ارائه مفهوم صحیح این روایات، وجه جمع میان آنها و سنت فراگیر ابتلای را بیابد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که اعتبار روایات «فارغ بالان از بلا» قابل خدشه نیست. مفهوم «عافیتِ» مطرح شده در آنها با مفهوم آن نزد عامه، اهل لغت و سایر روایات مغایرت دارد و با سنت عام ابتلا همسو است.
Manchr('39')s inevitable encounter with hardships and sufferings is one of the general divine Sunnah known as the law of ibtilā. Theologians have considered pain as a reflection of divine wisdom and have explained the why of evils. Some narrations refer to people who live in complete peace in this world and the hereafter; the appearance of these narrations contradicts the generality of the law of ibtilā, which has religious and intellectual support. The purpose of this study is to provide a correct concept of these narrations, in addition to resolving apparent conflicts, to suggest a solution to get rid of the sufferings ahead. Using the method of library and content analysis, this article tries to find the common ground between them and the pervasive law of ibtilā, while expressing the validity of the narrations of "those free from calamity" in the shadow of presenting the correct meaning of these narrations. The findings of the research show that the validity of the narrations of " those free from calamity " may not be refuted. The concept of "ʿāfiyat" mentioned in them contradicts its meaning in the eyes of the general public, scholars and other narrators, and is in line with the general law of ibtilā.
Keywords
Exam, Ibtilā, ʿAfiyat, Divine Laws, Those of No Disaster, Fārigh Bālān az Balā.
Machine summary:
پژوهش پیشرو با بهرهگيري از شيوه تحليل محتوايي و بررسيهاي رجالي در صدد پيجويي آن است كه آيا روايات مذکور كه ازاین به بعد به روايات «فارغ بالان از بلا» خوانده ميشوند، از اعتبار كافي برخوردار است و اگر چنين است، اين امر چگونه با قانون فراگيري سنت ابتلا، ساير نصوص ديني و عدالت خداوندي قابل جمع است؟ آيا براي رفع اين تعارضات بايد در مفهوم و برداشت عرفي از «عافيت» تأمل نمود يا روايات فارغبالان را تأويل برد؟ آيا فارغبالان از بلا، مقربان درگاه الهياند؟ آيا معافيت از بلايا نعمتي بزرگ است يا خود بلايي ديگر است؟ ازآنجاكه مسئله بلايا و سختيهاي دنيوي يكي از مسائل بحث برانگيز كلامي است، در آثار پرشماري كه به بيان سنن الهي بهگونهاي عام و سنت ابتلا بهصورت خاص به رشته تحرير درآمدهاند، مسئله بلايا و شرور طرح شده است، ازجمله مقدمه تاريخ (ابنخلدون)، اعجاز قرآن در سنتهاي اجتماعي (جواد ايرواني) و مقالاتي مانند: سنتهاي حاكم بر جوامع بشري (كاظم قاضيزاده)، ابتلا و آزمايش الهي (علي محمد حسينزاده)، فلسفه آزمايش و ابتلا در قرآن و روايات و نقش سازنده آن در تربيتِ ا(كبر صالحي)، ابتلا و آزمايش در قرآنِ (عبدالعلي پاكزاد)، ابتلا در قرآن و روايات و كتاب علي و آزمايشهاي الهي (اسدالله مسعودي علوي).
باید دانست که آنچه بيش از ساير مسائل مورد همت متكلمان و نگارندگان اين آثار قرار گرفته است، بيان فلسفه شرور و غايتبندي آن است و گرچه در بیشتر اين تأليفات به همگاني بودن سنت ابتلا به اجمال يا تفصيل پرداخته شده است؛ اما نوشتاري به بررسي احوال افرادي كه از به دوش كشيدن رنجها معافاند و چگونگي معافيت و رهايي از ابتلاي به سختيها و رفع تعارض روايات فارغبالان با عدالت الهي و همگاني بودن سنت امتحان به سختيها و ساير متون اسلامي نپرداخته است و نوآوري پژوهش پیشرو در بررسي اين امر خودنمايي ميكند.