Abstract:
این باور در میان مسلمانان رواج گسترده دارد که خداوند را نامی پنهان از همگان است، جز خواص کسی از آن آگاه نیست، هرکه بتواند خدا را با یادکرد آن بخواند سریع به خواستهاش میرسد، و تصرفات خارقالعاده در عالم هستی تنها با کاربرد آن ممکن میشود. مسلمانان از گذشتههای دور این نام را «اسم اعظم» خوانده، و درباره ماهیت و خواص و نحوه کشف و کاربرد آن سخنان متفاوت گفته، و حکایات بسیار نقل کردهاند. مطالعه پیشِرو کوششی به منظور مرور و دستهبندی همین آراء و بازنمون دورنمایی از نگرشهای رایج در فرهنگ اسلامی به اسم اعظم است؛ کوششی که میتواند گامی نخستین برای بازشناسی تاریخ انگاره اسم اعظم در فرهنگ اسلامی تلقی شود. در مقاله بیآنکه از خاستگاه انگاره یا سیر تحول درکها از آن در گذر زمان بحث شود، شواهد مختلف توجهات مسلمانان به اسم اعظم را مرور، و از خلال نقل حکایتها، اقوال تفسیری، مواعظ اخلاقی و نظریهپردازیهای متکلمانه و فیلسوفانه آراء درباره اسم اعظم را در آثار پراکنده بازشناسی و تبیین میکنیم. چنانکه خواهیم دید، انگاره اسم اعظم در تاریخ طولانی خود در فرهنگ اسلامی از جایگاه کارگزار خدا تا شیوهای سحرگونه برای تصرفات عظیم و کلان در هستی، و از مصادیقی آشکار به مصادیقی پنهان و رازآلود گراییده، و موضوع بحثهای متکلمانه و ایدئولوژیهای مختلف مذهبی گردیده است.
It is a widespread belief among Muslims that God has got a name which is unknown to almost everybody, hence only a very few and limited number of people might be aware of it. It is such that one who remembers God or calls on him through pronouncing His rarely known but miraculous name will soon find his desire fulfilled, hence miraculous jobs may be accomplished in the world of creation only through pronouncing it. Muslims have since called it the Greatest Divine Name (ism-e A`zam) and have written a lot on how to obtain it, and its various functions, coupled with many related anecdotes. The present work surveys an overview and presents a classification of such conjectures, with an outlook unto its nature, hence an attempt to take an initial step to formulate a conception of the Greatest Divine Name in Islamic culture and teachings. Without overlooking its nature or historical process of identification, the present work attempts to piece together Muslims' attention to it, all drawing upon reliable anecdotes, exegetical comments, moral hints, and theological and philosophical views as scattered here and there in various works. It will then make a ground for reviewing various views of the phenomenon of the Greatest Divine Name, with the historical trends that fostered ahead any of them, together with their socio-cutural background
Machine summary:
ماهيت، کارکرد و سبب تأثير اسم اعظم : بازخواني و گونه شناسي نگرشها 1 رمضانعلي مرداني دانشجوي دکتري علوم قرآن و حديث ، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامي، گرگان، ايران حامد خاني )فرهنگ مهروش( 2 دانشيار گروه الهيات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامي، گرگان، ايران مهدي افچنگي استاديار گروه الهيات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامي، گرگان، ايران محمدعلي مير استاديار گروه الهيات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامي، گرگان، ايران 1 چکيده اين باور در ميان مسلمانان رواج گسترده دارد که خداوند را نامي پنهان از همگان است ، جز خواص کسي از آن آگاه نيست ، هرکه بتواند خدا را با يادکرد آن بخواند سريع به خواسته اش ميرسد، و تصرفات خارقالعاده در عالم هستي تنها با کاربرد آن ممکن ميشود.
اعتقاد به اين را که تصرفات خدا نيز در هستي با برخواندن اسم اعظم امکانپذير ميشود ميتوان در شماري از دعاهاي شيعي ديد؛ ادعيه اي که گاه به اهل بيت )ع( منتسب گشته اند.
از قول ابن شبرمه فقيه کوفي )د ١٤٤ه( نقل کرده اند استادش کرز بن وبره از خدا خواست اسم اعظم به وي بياموزد؛ با اين تعهد که آن را در امور دنيوي صرف نکند و تنها براي بسيار خواندن قرآن از آن بهره گيرد.
٦٤ با مرور برخي دعاهاي رايج در ميان عامه مسلمانان نيز، مي توان دريافت برخواندن اسم اعظم را براي اداء دين و تصرفاتي از 65 اين قبيل در امور اجتماعي نيز نافع ميدانسته اند.
113 برخي نيز به استناد قول ابوالشعثاء و مجاهد و ابن شهاب زهري گفته اند اسم اعظم خدا ّ مجموعي از اسماءالحسني است .