Abstract:
احزاب سیاســی را مهمترین رکن تحقق دموکراسی در جوامع مدرن به شمار میآورند و بدون وجود احزاب ، دمکراسی واقعی هرگز تحقق پیدا نخواهد کرد. اگرچه اولین تجربه تشکیل احزاب سیاســی در جوامع غربی ریشه دارد در سایر نقاط جهان بویژه ایران نیز این پدیده دارای ســابقه تاریخی اســت . به طوری که پس از انقلاب مشروطه (١٢٨٥) قوانین و مقررات متعددی در راستای سازماندهی احزاب سیاسی و حوزهی فعالیت آنها به تصویب رســید. پس از انقلاب اسلامی (١٣٥٧) نیز این روند همچنان ادامه داشت و در اصل ٢٦ قانون اساســی مبنا را بر آزادی احزاب و گروههای سیاســی ، به عنوان اصل برای فعالیت آزادانهی آنها گذاشــته شد و صرفا آزادی احزاب را در ٥ مورد حصر نمود. در راســتای اجرای اصل ٢٦ قانون اساســی ، قانون فعالیت احزاب مصوب ١٣٦٠/٦/٧ به تصویب رسید که با لحاظ نمودن محدودیتهای مضاعف برای فعالیت احزاب و گروههای سیاسی برخلاف روح حاکم بر قانون اساسی حت کر نومد. سه دهه بدع از قانون مذکور، با هدف رفع کاســتیهای ناشی از آن ، قانون دیگری به نام "قانون نحوهی فعالیت احزاب و گروههای سیاســی " مصوب ١٣٩٤/١١/٤ به تصویب رســید. نتایج این پژوهش نشان 563 می دهد که مفاد قانون اخیر نیز با تداوم محدودیتهای سابق همچنان پیچهای ناهموار مسیر دمکراسی را هموار نکرد و کماکان حقوق و آزادیهای حاکم بر اصل ٢٦ قانون اساسی را آنچنان که شایسته بوده تامین نکرده است .
Machine summary:
پس از انقلاب اسلامي (١٣٥٧) نيز اين روند همچنان ادامه داشت و در اصل ٢٦ قانون اساســي مبنا را بر آزادي احزاب و گروههاي سياســي ، به عنوان اصل براي فعاليت آزادانهي آنها گذاشــته شد و صرفا آزادي احزاب را در ٥ مورد حصر نمود.
بدين خاطر براي پيشگيري از تشــتت نظم عمومي جامعه هر کشوري اصولي از مواد قانون اساسي را به محتواي حقوق و آزادي هاي احزاب سياســي اختصاص داده اســت و در راستاي اجــراي آن قوانين و مقررات خاص را تحــت عنوان "قانون احزاب " تصويب مي کنند.
حزب در قوانين و مقررات مشروطه (تا قبل از انقلاب ١٣٥٧) متمم قانون اساســي مشــروطه در اصل ٢١ خود اختصاصا به حوزه احزاب و گروه هاي سياســي تحت عنوان "انجمن ها و اجتماعات " پرداخته بود.
قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران مصوب ١٣٦٨/٥/٦ پس از مذاکرات فشــرده در جلسه بررســي نهايي قانون اساسي ، اصل ٢٦ در اين قانون به تصويب رســيد که در آن به صراحت از آزادي احزاب ســخن گفته است ؛ "احزاب ، جمعيت ها، انجمن هاي سياسي و صنفي و انجمن هاي اسلامي يا اقليت هاي ديني شناخته شده آزادند،...
بعد از انقلاب اسلامي نيز اصل ٢٦ قانون اساسي به موضوع احزاب و گروه هاي سياسي پرداخت .
متعاقب اين اصل نيز قانون فعاليت احزاب مصوب ١٣٦٠/٦/٧ به تصويب رســيد که خلاف اصل آزادي هاي مندرج در قانون اساسي براي فعاليت احزاب و گروه هاي سياسي حرکت کرده بود.