Abstract:
مبانی مسیولیت مدنی دولت در قبال اعمالی که به نام و نمایندگی از آن صورت میگیرد و ادله ناظر به ضامن دانستن این شخص حقوقی، در مقابل اشخاص حقیقی و حقوقی جامعه، از جمله مباحثی است که میتوان نشانههایی از آنها را در منابع فقهی یافت. دراینباره سوالی مطرح میشود مبنی بر اینکه «اگر ضرری از سوی دولت به مردم وارد شود و قابلیت انتساب به دولت داشته باشد، آیا دولت که فاعل ضرر است، باید بر اساس قاعده لاضرر مسیول و ضامن جبران خسارت باشد، یا اینکه بر مبنای قاعده احسان، باید وی را مصداق محسن دانسته و ضمان را از او منتفی بدانیم؟» این نوشته درصدد پاسخگویی به این سوال است و با بررسی ادله سایر نظرات و نقد هر یک، روشن نموده که در پرتو قاعده فقهی لاضرر، ضمان برای دولت در جامعه پذیرفته شده است، البته نه به دلالت اولیه آن، بلکه به دلالت ثانویه و تقیید لاضرر به خود لاضرر.
Machine summary:
ir سيدمحمدمهدي غمامي/ استاديار گروه حقوق عمومي دانشگاه امام صادق دريافت: 05/02/1400 ـ پذيرش: 03/06/1400 چکيده مباني مسئوليت مدني دولت در قبال اعمالي که به نام و نمايندگي از آن صورت ميگيرد و ادلّة ناظر به ضامن دانستن اين شخص حقوقي، در مقابل اشخاص حقيقي و حقوقي جامعه، از جمله مباحثي است که ميتوان نشانههايي از آنها را در منابع فقهي يافت.
دراينباره سؤالي مطرح ميشود مبني بر اينكه «اگر ضرري از سوي دولت به مردم وارد شود و قابليت انتساب به دولت داشته باشد، آيا دولت که فاعل ضرر است، بايد بر اساس قاعدة لاضرر مسئول و ضامن جبران خسارت باشد، يا اينکه بر مبناي قاعدة احسان، بايد وي را مصداق محسن دانسته و ضمان را از او منتفي بدانيم؟» اين نوشته درصدد پاسخگويي به اين سؤال است و با بررسي ادلّة ساير نظرات و نقد هر يک، روشن نموده که در پرتو قاعدة فقهي لاضرر، ضمان براي دولت در جامعه پذيرفته شده است، البته نه به دلالت اولية آن، بلکه به دلالت ثانويه و تقييد لاضرر به خود لاضرر.
گروهي دولت را مسئول و ضامن خسارات ميدانند؛ به اين بيانکه؛ اين شخصيت حقوقي نيز مانند ساير اشخاص حقيقي و حقوقي، اگر موجب وارد آمدن ضرري به افراد گردد، مسئول جبران خسارت وارده است (مرادخاني، 1388، ص 53) و از رهگذر قاعدة فقهي لاضرر، به مطلب خويش نقبي زده و با اخذ معناي نفي ضرر غير متدارک در معناي لاضرر، دولت را ضامن ضررهاي بدون ضامن جامعه ميدانند؛ چه رسد به اينکه خودِ آن، ضرري به افراد بزند که بهطريقاولي بايد در جبران آن بکوشد!