Abstract:
بر اساس نظریه استخلاف شهیدصدر چه نوع نظام اجتماعی ترسیم میشود. سوالی است که این نوشتار با روشهای، تفسسیری- استنطاقی و تحلیلی- استنباطی و با تتبع آثارارزشمند شهیدصدر، در صدد جواب آن میباشد. بر اساس آراء و نظریه اجتماعی شهیدصدر، هر جامعه از سه عنصر تشکیل میشود: طبیعت، انسان و رابطه. ماهیت عنصر سوم است که مابه الامتیاز ماهیت جوامع بشری از یکدیگر است. قرآن کریم، ماهیت تکوینی این رابطه را استخلاف قلمداد میکند؛ که بر اساس آن، انسان به عنوان جانشین و امین الهی پا بر زمین گذاشته است. ازاین روی شاکله کلی نظام خانواده استخلافی و اصلح این است، که در همه روابط خانواده در هر سطح آن، روح استخلافی وجود دارد. در نظامخانواده استخلافی مرد «قیّم» است واین مفهوم غیرازمردسالاری است؛ حفظ منزلت زن دراین نظام، ازمهمترین رکن خانوادهقرآنی است که دارای کارکردهای زیادی میباشد؛ ایفای این نقش به انجام وظایفی ازقبیل، خانه داری، شوهرداری وپرورش فرزند، حصن وحفاظت ورفع نیازهای مادی و معنوی خانواده باحفظ منزلت «محصن» و «قیم» همسراست. جایگاه فطری و واقعی مرد درنظام خانواده استخلافی قیم، مدیر، محافظ، رئیس، امیر وولی اعضای خانواده وهمسراست. استخراج واژه محصن و قیم برای مردان و واژه محصنه و قانته برای منزلت اجتماعی زنان، از نوآوریهای این پژوهش است.
content analysis analyzes the difference angles and manifest message of a text both the patent and latent however in the systematic, objective and quantitative form with in the social determinations of the text i.e. in its social and cultural context. So the researcher can collective the information about the speaker ant author and listener and the conditions of society and culture. So the researcher by passing the proses in quantitative and qualitative content analysis can analyze with the valid and replicable results.subjective exegesis passes the valid proses of exegesis and collecting and classification of all verses from Quran relating with this subject, question and problem raised from Quran itself or out of Quran. Although both of the method of research analyze the text or document, but the content analysis analyzes the every human text or document within social determination but the subjective exegesis researches and analyzes only Quran for the answer about the question or problem without the social determination.
Machine summary:
بررسی نظام خانواده مبتنی بر نظریه استخلاف شهید صدر محمد رفیق 1 سیدمنذر حکیم 2 حسن خیری 3 فاصل حسامی 4 تاریخ دریافت: 04/06/1399 تاریخ پذیرش: 25/08/1399 چکیده بر اساس آراء و نظریه اجتماعی شهیدصدر، هر جامعه از سه عنصر تشکیل میشود: طبیعت، انسان و رابطه.
در رویکرد استخلافی، نظام اجتماعی، سامانهای است که افراد در آن بهعنوان جانشین و خلیفه خداوند در زمین، با طبیعت و یکدیگر بر اساس حُب ذات و برای برطرفکردن نیازهای خود، ارتباط برقرار میکنند، همه روابط بر اساس استخلاف انجام میپذیرند.
با مطالعه در آموزههای قرآنی، میتوان جایگاه زن و مرد را در نظام اجتماعی اسلامی بهصورت خلیفةاللهی ترسیم نمود و هر یک از زن و مرد را مکمل یکدیگر قرار داد و برای آنان جایگاه اجتماعی رفیعی در نظر گرفت که در قرآن به حصین و قیم تعبیر شده است.
بنابراین، در این نوع نظام خانوادگی، منزلت اجتماعی زنان نادیده گرفته میشود و هیچ جایگاهی در جامعه نخواهند داشت، بلکه فقط بهعنوان ابزار زیستی مورد نیاز مردان قرار میگیرند.
بنابراین، در نظام خانواده اسلامی به مردان نقشهای سنگینتری داده شده است که باید به وظایف تأمین مخارج و هزینههای فرزندان بپردازد.
در رویکرد شهیدصدر، جایگاه و منزلت اجتماعی زن و مرد از طرف خداوند تبیین شده است.
مفهوم قیم، مثل مفاهیم قرآنی دیگر همچون مفهوم «تقوی»، یکی از ابداعات و اعجاز قرآن میباشد و در این نظام خانواده، حقوق و وظایف زن و مرد کاملا فطری و طبق نیازها و استعدادهای فردی زوجین تبیین شده است.