Abstract:
در مکتب اسلام در مبحث هست یشناسی، جهان آفریده و دارای جهت الهی است.
واقعیت نیز اعم از مشهود و غیب است. ابزار شناخت و کسب معرفت انسان علاوه
بر حس و عقل ابزاری، عقل نظری و قلب نیز به شمار می آید. به این ترتیب م یتوان
گفت روش شناسی تولید علم در آن پیچید هتر از اصالت دادن به تجربه است. این
مقاله با توجه به ارزش ها و اخلاق بنیادی اسلامی به مبحث روش شناسی پرداخته
است. یافته های تحقیق با روش مباحثه طی حدود 1000 ساعت گفت وگو با
حدود 20 استاد مسلمان رشت ههای مختلف علوم انسانی و علوم اسلامی دربارۀ
انواع رو ششناس یهای سکولار و با مبانی اسلامی به دست آمده و جم عبندی شده
است. با توجه به اندیشهٔ متفکران اسلامی در جهان هستی، موجودات دارای سه
بعد زمان، مکان و جهت هستند. در مبحث معرف تشناسی، با اتکا به قرآن کریم
میان اندیشمندان اسلامی این توافق وجود دارد که ابزار شناخت حس، عقل و قلب
هستند. از اینجا می توان نتیجه گرفت که هر وجود یک وجه محسوس، یک وجه
تعقلی و یک وجه تعلقی دارد؛ پس باید در رو ششناسی، برای تولید علم به مطالعۀ
سه بعد گفته شده از هر موضوع با توجه به سه وجه ابزار شناختی آن مبادرت کرد. با
ضرب کردن این دو سه بعد هر وجود در یکدیگر جدولی نه خان های به دست آمده
است که اوصاف موضوع و مفاهیم لازم برای بررسی یک شناخت کام لتر را در
اختیار ما قرار می دهد. از این جدول و با توجه به مباحث صور تگرفته به طراحی
یک الگو برای مطالعه دست یافته ایم که در این مقاله معرفی شده است.
God is the creator and leader of the world in Islamic ontology. In Islamic understanding, means of cognition are ‘hearth’ and ‘theoretical reasoning’, besides ‘senses’ and ‘instrumental reasoning’, therefore, methodology of knowledge creation is more sophisticated than merely relying on the ‘experience’. This article would like to deal with methodology according to fundamental Islamic values and morals. The summation of about 1000 hours of discussions with 20 Moslem social and humanities scholars considering secular and Islamic social sciences’ methodologies have done by the author of this article. According to Islamic thinkers, creatures have three dimensions of ‘time’, ‘space’ and ‘direction’. It is a consensus among them that human beings have three means of understanding: ‘senses’, ‘reasoning’ and ‘hearth’. It means that all beings have three dimensions: sensible, thinkable and heartily. There for, methodologically, to study a subject we need to review three dimensions with three means of cognitions. Multiplying these three dimensions we would have a nine-box matrix. These boxes are nine defining factors of each researchable subject. According to this matrix we will introduce a methodological model for more comprehensive study of all subjects.
Machine summary:
هــر ادراک يا دريافت بعدي که با توجه به منطق به کار گرفته شــده نظم مييابد، در پرتو آن قرار ميگيرد و با روش خاص خودش انتظام در دريافت در آن ســطح را حاصل ميکند؛ از اين رو منطق اهميت پيدا ميکند و وســيله اي ميشود براي دريافت درست ، قابل نشر در ميان افرادي که دستگاه شــناخت خود را در هر ســطحي به کار ميگيرند و ابزاري براي به توافق رســيدن افراد در جامعه ؛ پس ميتوان گفت روش منطق ما، زيربناييترين الگوي دريافت هاي ما، اساسيترين وسيله انتقال دريافت هــاي ادراکها و نيز زيربناييترين ابزار براي رســيدن به توافــق و تفاهم اجتماعي.
غيــر از تنظيم و ســاختاربندي دريافت ها که بــا به کارگيري روش ، به معنــاي عام آن صورت ميگيرد، پيش فرض ها و مبانياي براي تعيين جهت حرکت نيز در هر جامعه وجود دارد؛ به عبارت ديگر هر فرهنگ يک لايه فرهنگ بنيادي دارد که نشان دهندٔە جهت گيري آن فرهنگ است .
حدود ده نفر از انديشــمندان علوم انساني دانشگاه شيراز با برگزاري 36 جلســه هاي هفتگي ممتد، در طول حدود هشت سال به بررســي ظرفيت روش هاي تحقيق علوم انســاني و اجتماعي موجود پرداختيم و طرح هاي مختلف ارائه شــده توسط محققان و انديشمندان اسلامي براي حل مسئله منطق و روش را نيز به بحث و گفت وگو نشستيم .
به عبــارت ديگر روش تحقيق براي تنظيم اين مقاله ، مباحثه با خبرگان رشــته هاي علوم انساني و اجتماعي و معتقد به ارزش ها و اخلاق اسلامي، در بررسي همه احتمالات روشي و منطقي موجود است .