Abstract:
در اجتماعات انسانی ارزشها و اصولی حاکم است که نهادهای اجتماعی، پیرامون این ارزشها شکل میگیرند. آموزههای وحیانی در تبیین روش اسلام در مواجهه با این ارزشها، نقش اصلی دارند و باید راهکارهای مورد نیاز از درون شرع استخراج و عملیاتی گردد. فقها و حقوقدانان در بررسی قواعد فقهیحقوقی، مفهوم اخلاق‌حسنه را شناسایی کردند و آن را ضابطهای، برای تحدید اراده افراد برای حفاظت از مصالح اجتماعی میدانند. هرچند نظریاتی در موافقت و مخالفت وجود رابطه میان حقوق و اخلاق حسنه وجود دارد، اما استفاده قانونگذار از مواردی از اخلاق حسنه در وضع قوانین بیانگر این است که این باید و نبایدهای اخلاقی در شرع مقدس اسلام در حوزه اجتماعی میتواند در موارد حقوقی بسیاری مبنای قانونگذاری قرار گیرد. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی بدنبال پاسخ به سؤال است که: " آیا امکان بسط و تسری اخلاق حسنه در حقوق اسلامی وجود دارد؟" نتابج با توجه به موارد ذکر شده بیانگر این است که امکان تسری اخلاق حسنه مندرج در قرآن کریم و روایات اسلامی در وضع قوانین حقوقی در فقه امامیه وجود دارد.
AbstractThere are some values and principles dominant in human communities based on which social institutions are formed. The revelatory teachings play the main roles in explaining Islamic approaches to these values considering the fact that the needed solutions should be derived from and operationalized by Sharia. Through studying jurisprudential and legal rules, jurisprudents and lawyers identified the concept of good ethics and considered it as a rule to restrict the will of individuals in protecting social expediencies. Although, there are theories for or against if there is some relationship between law and good ethics, but a use of good ethics by a legislator in legislation suggest the fact that ethical dos and don'ts in the sacred Islamic Sharia in social domain can be used as a base for legislation in many legal cases. The present research tried descriptively and analytically to answer this question, “Can Islamic law be extended to include good ethics?” By considering the mentioned cases, the results showed that Imamyeh jurisprudence allows for good ethics considered in Quran and Islamic narrations to be used in making legal acts.
Machine summary:
هرچند نظرياتي در موافقت و مخالفت وجود رابطه ميان حقوق و اخلاق حسنه وجود دارد، اما استفاده قانونگذار از مواردي از اخلاق حسنه در وضع قوانين بيانگر اين است که اين بايد و نبايدهاي اخلاقي در شرع مقدس اسلام در حوزه اجتماعي ميتواند در موارد حقوقي بسياري مبناي قانونگذاري قرار گيرد.
البته بايد توجه نمود که صرف غير اخلاقي بودن يک فعل مثل قرارداد، موجب بطلان آن نميشود و مانند قراردادي که جهت آن مکروه - نه حرام - باشد، نفوذ حقوقي دارد، پس بررسي مصاديق قراردادهاي مخالف اخلاق حسنه نشان دهنده آن است که به طور کلي اين گونه قراردادها مشمول حرمت هستند.
(حائري، ١٣٧٣: ١٤٠-١٤١) مفهوم اخلاق حسنه که در اين مقاله مورد بحث قرار گرفته ، شامل اعمال نيک و شايسته اي است که انسان متصف به آنها ميشود و زندگي اجتماعي او را به سوي نظم عمومي و عدالت اجتماعي رهنمون ميسازد.
(خداياري سيکان ، ١٣٩٨: ٧) از پذيرش اين نظر نتيجه ميشود که اخلاق حسنه به عنوان مفهوم مستقلي در برابر اصل حاکميت اراده شناسايي نميشود، به عبارت ديگر اگر اخلاق حسنه محدود به قواعد اخلاقياي باشد که در قوانين آمده است ، ديگر به منظور اثبات بياعتباري شرط يا قرارداد ضرورتي به مراجعه به اخلاق حسنه نيست و ميتوان با تمسک به مخالفت با قوانين آمره مربوط به نظم عمومي شرط يا عقد را باطل دانست .
(
, 
, 
)
