Abstract:
کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از دهه دوم قرن بیست و یکم فرایند مشارکت در توسعه زیرساختهای راهبردی آسیای مرکزی را آغاز کردهاند. این مشارکت در حوزه توسعه زیرساختهای تولید و انتقال انرژی و تقویت بسترهای لجستیک و ترانزیت صورت گرفته است. با این حال به دلیل عدم پیوستگی و پایداری در مشارکت و عدم انسجام در رویکردهای همگرایانه درونی (با کشورهای عربی) و بیرونی (با دیگر بازیگران بینالمللی فعال)، چگونگی تاثیرگذاری این روند تاکنون مشخص نبوده است. مقاله حاضر در پی پاسخ به این سوال است که مشارکت کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با منطقه آسیای مرکزی در حوزه زیرساختهای راهبردی چگونه میتواند بر جایگاه ژئواکونومیک ایران به عنوان یک پل میانمنطقهای بین حوزه عربی خلیج فارس و آسیای مرکزی تاثیرگذار باشد؟ در پاسخ فرضیهای این مقاله بر این امر استوار است که این تاثیرگذاری به میزان قابل توجهی بر دینامیسمهای منطقهای خاورمیانه وابسته است. در صورتی که این پویاییها به سمت تخاصم بیشتر ایران و کشورهای عربی حرکت کند، شاهد تضعیف جایگاه ژئواکونومیک ایران خواهیم بود و در وضعیتی که این مناسبات به سوی بهبود و ترمیم هدایت شود، میتوان از قبل توسعه پیوند میانمنطقهای حوزه عربی خلیج فارس و آسیای مرکزی، ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور پل را در این فرایند، انتظار داشت. پژوهش حاضر با اتکاء به استراتژی قیاسی با بهرهگیری از چارچوب تئوریک میانمنطقهگرایی و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر تحلیل سناریوها و متغیرهای تاثیرگذار، در پی اثبات فرضیه فوقالذکر است.
The Arab countries of Persian Gulf have begun a process of participating in the development of Central Asia's strategic infrastructure since the second decade of the 21st century. This partnership has taken place in the field of development of energy infrastructure and strengthening of logistics and transit initiatives. However, due to the lack of coherence and stability in participation and the lack of coherence in the convergent approaches internally (with Arab countries) and externally (with other active international actors), how this process will affect has not been clear. This paper seeks to answer the question of how the participation of the Arab countries of the Persian Gulf with the Central Asian states in the field of strategic infrastructure can affect the geo-economic position of Iran, as an inter-regional bridge. The hypothetical answer to this question is based on the fact that this influence is significantly dependent on the regional dynamics of the Middle East. If these dynamics move towards more tensions between Iran and the Arabic countries of Persian Gulf, weakening of Iran's geo-economic position is expected; and in the case that the relations improves in a revival process, the promotion of geo-economic position of the Iran as a bridge country through the inter-regional ties between the Arab countries of Persian Gulf and Central Asia is expected. The paper seeks to prove the hypothesis by relying on the deductive strategy, applying the theoretical framework of inter-regionalism and using a descriptive-analytical method based on the analysis of scenarios and influential variables.
Machine summary:
در این شرایط ماهیت مشارکت کشورهای عربی حوزه خلـیج فـارس در زیرساخت های راهبردی منطقه آسیای مرکـزی بعضـاً ماهیـت رقـابتی در چـارچوب ژئواکونومیک منطقه ای با محوریت کاهش نقش ایران به خود گرفت و بعضـاً نیـز حتـی زمینه هایی برای توسعه مناسبات با جمهوری اسلامی ایران فراهم آورد.
1 ACWA Power کشور , تعداد پروژه ها , تکمیل شده , پروژه های فعال , سرمایه گذاری (میلیون دلار) قرقیزستان , 71, 44, 27, 421 تاجیکستان , 86, 60, 26, 623 قزاقستان , 68, 51, 17, 1700 ازبکستان , 96, 49, 47, 2400 ترکمنستان , 20, 15, 5, 1200 جدول ١: سرمایه گذاریهای بانک توسعه اسلامی در آسیای مرکزی (٢٠٢١ ,ISDB) در همین حال برخـی از کشـورهای آسـیای مرکـزی همکاریهـای نزدیکـی را نیـز بـا کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در سـازمان هایی نظیـر اوپـک و سـازمان کنفـرانس اسلامی تجربه کرده اند.
در دوره گـذاری کـه ایـن فرایند در حال طی شدن تا نتیجه بخشی و تاثیرگذاری بر دینامیسم های راهبردی منطقه ای در خاورمیانه است ، روند مشارکت کشورهای عربی در حوزه زیرسـاخت های راهبـردی آسیای مرکزی لزوماً علیه ایران نخواهد بود و مبتنی بر منطق هزینـه و فایـده ، بـا صـرف هزینه کمتری صورت خواهد گرفـت .
در پرتو این وضعیت ، توسـعه پیونـد میان منطقـه ای حـوزة عربی خلیج فارس و آسیای مرکزی نیز با نقش آفرینی سازنده ایران بـه عنوان کشـور پـل ، میسر خواهد بود.