Abstract:
نظراً لتطوّر الأنواع الأدبیّة كالرّوایة، أصبح للوصف دور مصیري في السّرد، إذ حاول کثیر من الأدباء المعاصرین تبیین مدی أهمیّته وأثر استخدامه في الرّوایة الحدیثة. ولذلك قاموا بتأطیر الوظائف الوصفیّة التي توضّح موقف الوصف في الرّوایة والقصّ. لم یكن الوصف في الرّوایة الجدیدة مقیّداً بما كان علیه من ترویح نفس القارئ وتزيين النّصوص السّردیّة فحسب، بل أصبح لتقنیّة الوصف أغراض تعلو علی ذلك وصار یؤدّی دوراً وظیفیاً في الروایة الحدیثة. یسلّط هذا المقال الضّوء علی جمالیّات الوصف الرّوائي في روایة «قابیل أین أخوك هابیل» لإبراهیم الكوني الذي أغنی المجتمع العربي بروایات حملت أفكاراً جدیدة وفتحت نافذة علی العالم. تحكي الروایة الأحداث التي وقعتْ في حكم القرمانلیین علی لیبیا بلغة أدبیة وتقدّم للقارئ لمحة تاریخیة من حكم الباشا محمّدعلي القرمانلي وأولاده وتناحرهم علی نیل البكویّة ویحاول إمعان النّظر في وصف الشّخصیّات والأمكنة والأزمنة الرّوائية ویقوم بتحلیل الأغراض والوظائف فیها مستخدماً المنهج الوصفي-التحلیلي. من أهم النّتائج التي توصّل إلیها المقال، أنّ هناك علاقة وثیقة بین الأوصاف المستخدمة وأفكار الرّوائي فيها وأنّ الوصف النّفسي للشخصیّات یبدو أكثر جمالاً ووقعاً وكون الأوصاف والوقفات الوصفیّة بمثابة ألغاز توحي بأغراض تقع في مستقبل الرّوایة ويأتي وصف الأمكنة ليدلّ على واقعية ما يحدث عند القارئ وليحرّك خياله لمعرفة ما يجري وذلك بلغة بسيطة معبّرة ودقيقة الأداء.
نظر به تحول ژانرهای ادبی همچون رمان، توصیف روایی نقشی سرنوشتساز در روایتگری به خود گرفت تا جایی که بسیاری از ادبای معاصر در صدد توضیح میزان اهمیت وصف روایی و تاثیر بکارگیری ان در رمان جدید برامدند؛ به چارچوببندی اهداف توصیف روایی پرداختند تا جایگاه وصف را در رمان و داستاننویسی روشن سازند. وصف در رمان جدید، به اغراض پیشین ان همچون زیباسازی متنهای روایی محدود نیست، بلکه اغراضی افزون بر ‘گذشته به خود گرفت و در رمان جدید، نقشی کاربردی یافت. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، بر موضوع زیباییشناسی توصیف روایی در رمان قابیل این اخوک هابیل تمرکز نموده است. رماننویس لیبیایی که جامعه عرب را با رمانهایی حاوی اندیشههای تازه بارور ساخت و پنجرهای را به جهان گشود. این رمان با زبانی ادبی، حکایت از اتفاقاتی دارد که در زمان حکومت قرمانلیها بر لیبی رخ داده است. این رمان برههای از تاریخ حکومت و فرزندان محمدعلیپاشاقرمانلی و رقابت بر تخت پادشاهی ترسیم میکند. این تحقیق در تلاش است با دقت نظر در توصیف شخصیتها، مکانها و زمانهای روایی، به تحلیل کارکردهای توصیف روایی بپردازد. از مهمترین نتایج، اینکه ارتباطی تنگاتنگ میان وصفهای بکار گرفته شده و اندیشههای رماننویس وجود دارد و توصیف درونی شخصیتهای روایی از زیبایی و تاثیر بیشتری، برخوردار و وجود توصیفهای و وقفههای توصیفی، به منزله چیستانهایی است که به اغراض زمان اینده در رمان اشاره دارد و توصیف مکانها به منظور دلالت بر واقعی بودن رخدادها نزد خواننده و تحریک قوه تخیل او برای شناخت رخدادها، با زبانی ساده، گویا و ظریف است.