Abstract:
نظریه‌های توسعه به‌طور معمول ارزش‌خنثی، فنی، تحلیلی و علمی قلمداد می‌شوند. در این مقاله به بررسی چگونگی ورود ارزش در نظریه‌های توسعه و پیشرفت اقتصادی می‌پردازیم. بنا به فرضیۀ مقاله که به روش تحلیلی بررسی شده، ارزش‌ها در قالب تحلیل ارزشی، و ارزش‌داوری وارد نظریه‌های توسعه و پیشرفت شده و موجب تمایز آنها می‌شوند. تحلیل ارزشی عمدتاً حاکی از ارزیابی نقش ارزش‌ها در مسیر دستیابی به توسعه و پیشرفت است. در مقابل، ارزش‌داوری حاکی از قضاوت ارزشی نظریه‌پردازان به دو صورت ارزش‌داوری معرفتی و اخلاقی (ارزش‌داوری آرمانی و سیاستی) است. ارزش‌داوری معرفتی حاکی از جهت‌گیری ارزشی محقق اقتصاد توسعه و پیشرفت در تدوین نظریه است. مهم‌ترین بخش ارزش‌داوری اخلاقی در اقتصاد توسعه و پیشرفت، ارزش‌داوری آرمانی شامل تعریف توسعه، تعیین و تعریف اهداف آن، رتبه‌بندی اهداف، تدوین شاخص‌های آن و همچنین تعیین استانداردهای رفتار اقتصادی مطلوب در قالب فروضی همچون عقلانیت اقتصادی است. ارزش‌داوری سیاستی نیز حاکی از توصیه به اصلاحات ساختاری و برنامه‌ای برای دستیابی به توسعه و پیشرفت است. هرچند ارزش‌های اخلاقی به‌عنوان فرض وارد نظریه‌های توسعه و پیشرفت می‌شود، در ادامه مورد قضاوت ارزشی قرار گرفته و مبنای توصیۀ ارزشی اقتصاددانان قرار می‌گیرد. بر اساس چهارچوب تحلیلی ارائه‌شده، تمایز میان نظریه‌های توسعه و پیشرفت اقتصادی را می‌توان از منظر ارزش‌های معرفتی و اخلاقی اثرگذار بر آن در حوزۀ آرمان‌ها، رفتارها، ساختارها و سیاست‌ها ارزیابی کرد. تمایزات ارزشی در نظریه‌های توسعه و پیشرفت باعث تغییر در اولویت‌های پژوهشی، واقع‌نمایی نظریه‌ها، شاخص‌ها، سیاست‌های و برنامه‌های توسعه و پیشرفت خواهد شد.
Theories of development has been typically regarded as value neuteral, technical and scientific. In this paper, I evaluate the way values enter in theories of economic development and progress. Due to the hypothesis of the paper, evaluated by analytical method, values enter the theories of economic development and progress by value analysis and valuation and make them different. Value analysis generally denotes the evaluation of the role of values in the process of reaching to development and progress. In contrast, valuation is a form of value judgment in two forms of epistemological and ethical value jugments (Ideal and policymaking valuation). Epistemological valuation pays attention to the values adopted by the researcher in the formation of theories of development and progress. The most important part of ethical valuation in development and progress economics is the ideal valuations including the definition of development, identifying its aims and targets, ranking aims, designing its indexes and identifying the ideal standards of economic behavior in form of assumptions such as economic rationality. Policymaking valuation contains suggestions for structural changes and plans for reaching to development and progress. Even though ethical values enter theories of development and progress as assumptions, they are subject to value judgment and form bases for value advices by economists. On the base of the proposed analytical framework, the distinction between theories of economic development and progress can be explained from the viewpoint of epistemological and ethical values that affect aims, behavior, structures and policies of development and progress. Differences in values in theories of development and progress economics could change research priorities, realisticness of theories, indexes, policies and plans of development and progress.
Machine summary:
مهم‌ترین بخش ارزش‌داوری اخلاقی در اقتصاد توسعه و پیشرفت، ارزش‌داوری آرمانی شامل تعریف توسعه، تعیین و تعریف اهداف آن، رتبه‌بندی اهداف، تدوین شاخص‌های آن و همچنین تعیین استانداردهای رفتار اقتصادی مطلوب در قالب فروضی همچون عقلانیت اقتصادی است.
میردال 1 یکی از نظریه‌پردازان برجستۀ اقتصاد توسعه است که در اوایل دورۀ علمی خود، تلاش زیادی برای خالی کردن نظریه‌های اقتصاد توسعه از ارزش کرد، در دورۀ دوم علمی خود، به نافرجام بودن این تلاش اذعان کرد و در نهایت به اقتصاددانان توسعه توصیه نمود که ارزش‌های خود در نظریه را تصریح کنند.
آیا رابطه‌ای بین ارزش‌های اقتصادی و اخلاقی در نظریه‌های توسعه و پیشرفت وجود دارد؟ چه تفاوتی بین ارزش‌باری نظریه‌های اقتصاد توسعه در اقتصاد متعارف و اسلامی وجود دارد؟ آیا تمایز در ارزش‌ها می‌تواند باعث تمایز نظریه‌های توسعه و پیشرفت اقتصادی می‌شود؟ برای تجزیه و تحلیل چگونگی ورود ارزش در نظریه‌های توسعه و پیشرفت اقتصادی، با استفاده از روشی تحلیلی پس از بررسی پیشینۀ تحقیق، ابتدا به بررسی رابطۀ نظریه‌های اقتصاد توسعه و ارزش می‌پردازیم.
هنگامی كه از ورود ارزش‌ها در نظریه‌های اقتصاد توسعه و پیشرفت سخن می‌گوییم، دغدغۀ اصلی اقتصاددانان ارزش مصرفی و مبادله‌ای نیست، بلكه توجه عمده به ارزش‌داوری معرفتی و اخلاقی است که در ادامه تبیین خواهد شد.
در این حالت معمولاً ساختارها و استانداردهای رفتاری مفروض در نظر گرفته شده و سپس تحلیل می‌شود که چه برنامه‌ای می‌تواند به بهبود عملکرد نظام اقتصادی در دستیابی به اهداف توسعه و پیشرفت کمک کند.
تعیین سه هدف عدالت، امنیت و رشد برای پیشرفت اقتصادی مورد نظر اسلام، تعریف خاص این اهداف و همچنین اولویت‌بندی آنها در مباحث اقتصاد پیشرفت اسلامی، نه‌تنها حاوی ارزش‌داوری اخلاقی است، بلکه منعکس‌کنندۀ رویکرد پذیرفته‌شدۀ اقتصاددانان مسلمان به مفهوم ارزش و سلسله‌مراتب آن است.
(
, 
, 
)
