Abstract:
مساله در این پژوهش، پردازش به علوم بلاغت و معانی است. که خود دربردارنده موضوعات مختلفی مانند انشاء طلبی است که دارای پنج نوع: امر، نهی، استفهام، تمنی و ندا میباشد. موارد امر همیشه برای فرمان نیستند .ایده پرداختن به این مساله، ایجاد فهم ودرک دقیق تر موارد فعل امر در معانی ثانویه است. در این تحقیق سعی شده موارد امر و معانی ثانویه آن در سوره صافات از دیدگاه بعضی از تفاسیر فقهی و ادبی واکاوی شده و نکات تفسیری آن ذکر شود. روش این مقاله کتابخانهای و از نوع کمی و تحلیل محتوا بوده، به این ترتیب که ابتدا آیات و موارد امر موجود در آن بررسی شده سپس به غرض اصلی آن که درک معنای صحیحتر آیات است، پرداخته شده است. طبق بررسی انجام شده هجده فعل امر در سوره صافات آمده است. دست آورد این پژوهش ارایه بیست و سه معنا از منظر مفسران می باشد که از این معانی، هشت مورد معنای اصلی و پانزده مورد دارای معنای ثانوی میباشد؛ بنابراین میتوان گفت حدود شصت و پنج درصد از این معانی، ثانویه هستند.
Machine summary:
در این پژوهش به نمونههایی از معانی ثانویه امر در سوره صافات که در غیر معنای حقیقی خود به کار رفته شده است، اشاره میگردد.
بهخاطر اینکه ذکر همه موارد امر و معانی اولیه و ثانویه آن در سوره صافات از حوصله این مقاله خارج است، چند نمونه از آن به طور کامل بررسی و سایر موارد بهصورت جدول کلی بهمنظور دسترسی آسان و استفاده راحت و نیل به معانی و مقصود آیات در اختیار خوانندگان محترم قرار خواهد گرفت.
لازم به ذکر است که در پژوهش حاضر سعی بر این شده تا مختصری از علم بلاغت و موارد امر بیان شود و همچنین برای پرهیز از اشکال تفسیر به رأی، برداشتها احتمالی بوده و آنچه باتوجه به متن آیه، مخاطبین آن و منابع تفسیری به نظر نگارنده میرسد، ذکر شده است.
از جمله اغراض ثانوی که موارد امر و معانی لفظی و ثانویه آن در سوره صافات به کار رفته است عبارتاند از: ارشاد و راهنمایی، تقریر، تکوین، تیئیس، تحقیر و توبیخ، اعتبار و پندآموزی، دعا و درخواست، اعلام رضایت و تعجیز که در این مقاله نمونههایی از مواردی که در غیر معنای اصلی خود به کار رفتهاند، ذکر میگردد؛ 2 – 1 ارشاد و راهنمایی یعنی راهـنماییهای اخـلاقی که معنای خـیر و صـلاح در بردارد و موجب سعادتمندی آدمی میشود.
مانند قول خداوند: ﴿فَٱنْظُرْ کیفَ کانَ عَاقِبَةُ الْمُنْذَرِینَ﴾؛ پس با تأمل بنگر سرانجام بیمدادهشدگان چگونه بود (صافات،73)؟ ٱنْظُرْ: امر مخاطب اعتبار و عبرتآموزی ٱنْظُرْ: فعل امر مبنی بر سکون (کرباسی، 1422ق، ج6: 580) فَانْظُرْ: به نظر اعتبار که باید عبرت بگیریم و متنبه شویم که در مخالفت انبیاء و معاندت با آنها کار به کجا میکشد (طیب، 1369، ج11: 162).