Abstract:
هدف این تحقیق، نقد سندی و دلالی افسانه غرانیق با رویکرد تحلیل آرای مفسران است. در افسانه غرانیق آمده است که پیامبر اعظم(ص) هنگام تلاوت سوره نجم، دو عبارت غیر قرآنی را متاثر از شیطان، به پنداروحیانی بودن، در میان آیات این سوره تلاوت فرمود. اما جبرییل، پیامبر (ص) را از این اتفاق آگاه ساخت. این واقعه، حدود دو ماه پس از هجرت مسلمانان به حبشه روی داده است. تعدادی از کتاب های تاریخی و تفسیری اهل سنت، از جمله سیره ابن اسحاق، الطبقات الکبری و تفسیر و تاریخ طبری به ذکر اخبار مرتبط با قصه غرانیق پرداخته اند. روایت تاریخی غرانیق، یکی از احادیث پرشمار جعلی و ساختگی است که در برخی از منابع روایی و تاریخی ذکر شده است. هدف این پژوهش، بررسی سندی و محتوایی حدیث غرانیق در آثار مفسران و مورخان است. بسیاری از مفسران و محدثان، اسناد حدیث غرانیق را ضعیف و مخدوش دانسته، و آن را مغایر با نص قرآن و سنت مسلم و عصمت پیامبر اعظم (ص) می دانند. روش این تحقیق، توصیفی تحلیلی است که با مراجعه به کتاب های تاریخی و اهم تفاسیر شیعه و سنی در صدد است تا به سوالات تحقیق پاسخ درخور دهد.
Machine summary:
در افسانه غَرانیق آمده است که پیامبر اعظم(ص) هنگام تلاوت سوره نجم، دو عبارت غیر قرآنی را متأثر از شیطان، به پنداروحیانی بودن، در میان آیات این سوره تلاوت فرمود.
1. مقدمه داستان غرانیق در پارهای از آثار تاریخی، تفسیری و حدیثی اهلسنت، از جمله «سیره ابن اسحاق»، «الطبقات الکبری»، «تاریخ الاسلام ذهبی»، و تفسیر طبری، از کهنترین تفاسیر قرآن ذکر شده است.
2. طرح مسأله در افسانه غَرانیق آمده است که پیامبر اعظم(ص) هنگام تلاوت سوره نجم، دو عبارت غیر قرآنی را متأثر از شیطان، به پندار وحیانی بودن، در میان آیات این سوره تلاوت فرمود.
پس از او، محمد بن جریر طبری مورخ، مفسر، فقیه نامور اهل سنت (224 یا 225-310)، ابتدا در کتاب «جامع البیان فی تفسیر القران»، و سپس در تاریخ خود «تاریخ الامم و الملوک»، معروف به تاریخ طبری، این قضیه را نقل کرده و آن را بسط و گسترش داده است!
وَلَوْلَا أَنْ ثَبَّتْنَاک لَقَدْ کدْتَ تَرْکنُ إِلَیهِمْ شَیئًا قَلِیلًا» (اسراء، 73و74) را شاهدی بر صحت افسانه غرانیق دانستند در حالی که: • فعل (کاد) در این آیه بیان کننده این نکته است که پیامبر(ص) فریفته نشده است، چرا که عصمت الهی او را در برابر وسوسه های شیطان حفظ کرده است.
از نظر وات، خواه این داستان را قبول کنیم یا خیر ـ هر چند ممکن است حقیقتی در آن باشد ـ ظاهراً چنین به نظر می رسد که حضرت محمد (ص) نخست «آیات شیطانی» را آورده و سپس آیات دیگری در نسخ آنها بر او نازل شده است (موسوی مقدم، حاجوی، 1391، ش12، ص100).