Abstract:
افزایش روزافزون حجم دانش و تغییر شرایط زندگی در دنیای پیچیدۀ کنونی بازدهی مطلوب نظام آموزش و پرورش را به شناخت اصول اساسی یادگیری و طراحی مناسب کتاب‌های درسی متکی کرده است. با توجه به اینکه اولین زبان آموزشی انسان، زبان تصویری است و بر نقش تعیین‌کنندۀ تصاویر در انتقال مفاهیم درسی تاکید شده است، پژوهش حاضر به بررسی پیوستگی‌های میان متن و تصویر در کتاب‌های عربی دورۀ اول متوسطه برپایۀ نظریۀ ماریا نیکولایوا و کارول اسکات پرداخته است و تبیین وضعیت کتاب‌ها از این منظر مسئله اصلی پژوهش حاضر است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعه و نمونۀ آماری منطبق بر یکدیگرند و تمامی محتوای کتاب‌های عربی این مقطع (متن درس و تصاویر به‌کاررفته در این بخش) در سال تحصیلی 1399ـ 1400را شامل می‌شوند. در این نوشتار از بازبینه‌ای شامل انواع مختلف روابط متن و تصویر (قرینه‌ای، مکملی، گسترشی/افزایشی، تقابلی، چندروایتی) مبتنی‌بر نظریۀ نیکولایوا و اسکات به‌عنوان ابزاری برای تحلیل استفاده شده و به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها روش آمار توصیفی (فراوانی و درصد فراوانی) و آمار استنباطی (آزمون خی دو) مورداستفاده قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد روابط قرینه‌ای، مکملی و افزایشی در کتاب‌های درسی عربی به‌چشم می‌خورد، اما رابطۀ قرینه‌ای دارای بیشترین بسامد است. بنابراین انواع مختلف روابط پویای متن و تصویر در محتوای کتاب‌های مذکور موردتوجه قرار نگرفته است و این کتاب‌های نونگاشت در حیطۀ رابطۀ متن و تصویر نیازمند اصلاح و بازبینی هستند.
The increasing knowledge and the changes in the lifestyle of today’s complicated world have made the optimal efficiency of the educational system to rely on understanding the basic principles of learning and proper design of textbooks. As the first educational language of human is pictorial and the importance of pictures in transferring the concepts is emphasized, this study investigates the relationship between text and picture of Arabic textbooks in the in junior high school based on the theory of Maria Nikolajeva and Carole Scott. The research method is descriptive and of the content analysis type. The population and sample match and are all of the content of this grade’s Arabic book (text and pictures of this section) in 1399-1400(2021-2022). A review based on Nikolajeva and Carol Scott theory about different relations between text and pictures (symmetry, completion, expanding/incremental, confrontational, multi-narrative)is used as an analysis tool; and descriptive statistics (frequency and frequency percentage)and inferential statistics(Chi-square test) are used for data analysis.The study shows that there are the symmetry, completion, expanding/incremental relations in the Arabic books and the symmetry relation has the highest frequency. So different dynamic relationships between text and pictures are not considered in the content of mentioned text book.
(
, 
, 
)
