Abstract:
سعدی از زمره اندیشمندان و دانشمندانی است که خلق آثارش در پیوند با قرآنکریم بوده است؛ تاثیراتی که به لحاظ محیط تربیتی سعدی قابل بحث و بررسی است و منجر به خلق شخصیتی از او شده که موثر از الهامات قرآنی است. گاه نیز به لحاظ ساختاری از ویژگیهای قرآن بهرهمند شده است؛ چنانکه بسیاری از عبارات سخن خویش را از قرآن گرفته است؛ گاه نیز از محتوا و مفاهیم آن بهره برده که در ادامه مقاله به شکل مبسوط بدان پرداخته میشود.
Machine summary:
نبیند مدعی جز خویشتن را, که دارد پرده پندار در پیش گرت چشم خدا بینی ببخشند, نبینی هیچ کس عاجزتر از خویش» (همان: 74) ببینید که چه نوع تربیتی در کلام پدر است؛ اگر تو نیز سراسر شب میخوابیدی، بهتر از آن بود که سراسر شب عبادت کنی و خود بزرگبینی در تو پدیدار شود و در پوستین خلق افتی و به این و آن، طعنه بزنی.
نبیند مدعی جز خویشتن را, که دارد پرده پندار در پیش (همان) این تربیت پدر سعدی، مأخوذ از این آیه شریفه بوده؛ همان نصیحت لقمان که در قرآن میخوانیم: «وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِيالْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّاللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ» (لقمان: آیه 18) و هرگز به تکبّر و ناز از مردم (اهل نیاز) رخ متاب و در زمین با غرور و تبختر قدم بر مدار، که خدا هرگز مردم متکبر خودستا را دوست نمیدارد.
قرآنکریم میفرماید که هرکدام نماز خاصی و تسبیح خاصی دارند و این برای اهل معرفت، معلوم میشود که هر موجودی صلات و تسبیح خاصی دارد و این امر برای امثال سعدی و مولانا معلوم است.
در ادامه مقدمه گلستان میفرماید: برگ عیشی به گور خویش فرست, کس نیارد ز پس، ز پیش فرست (سعدی، 1389: 31) در این بیت، دو استعاره از قرآنکریم وام گرفته است.
و اگر توجه نکنید این میشود که: ای تهیدست رفته در بازار, ترسمت پر نیاوری دستار (سعدی، 1389: 31) استعارهها و مفاهیمی که سعدی از قرآن وام میگیرد، نمایان میکند که چگونه نغمه قرآن، در آثار او موج میزند.