Abstract:
امروزه با توجه به رشد دانش پزشکی، خرید و فروش اعضای بدن انسان از بسیاری از جهات مورد توجه و اهمیت قرار گرفته است. برخی فقها مخالف قابل خرید و فروش بودن اعضای بدن انسان هستند و برای اثبات آن به دلایلی استناد میکنند که حاکی از حرمت هر گونه معامله اعضای بدن در اسلام است. از آنجا که امروزه جامعه به دنبال پاسخ این سوال است که حکم معامله اعضای بدن انسان، چیست و آیا امکان پذیرش چنین معاملاتی در فقه اسلامی وجود دارد؟ این نوشتار بر آن است ضمن پاسخ به این سوالات و با نگاهی تحلیلی دیدگاه مخالفان معامله درباره اعضای بدن انسان را به ترسیم کشد. مخالفان معامله درباره اعضای بدن انسان، دلایلی دارند. برخی فقها برای اثبات عدم امکان انعقاد این معاملات، به عدم مالکیت انسان و ایات و روایات و نهایتا حرمت چنین معاملاتی را مطرح ساختهاند. این پژوهش ابتدا به بررسی معامله درباره اعضای بدن انسان، و پس از آن، به بیان احتجاجات مخالفان در این باره پرداخته است.
Machine summary:
مقدمه یکی از مسایل نوظهور و نوپدید در فقه معاصر که امروزه مورد توجه نیاز بشر قرار گرفته است مسئله خرید و فروش اعضای انسان چه به قصد پیوند زدن به دیگران یا با قصد دیگری میباشد از آنجایی که مالک حقیقی و اعتبار دهنده حقیقی به اعضای انسان، خداوند است شخص در خرید و فروش آن حقی ندارد و همچنین از آنجایی که عضو، بعد از قطع شدن از انسان زنده به منزله میته محسوب میشود، خرید و فروش آن طبق نظر مشهور مطلقا حرام و باطل است، البته شخص میتواند در ازای عضو جدا شده به صورت مصالحه یا هبه معوضه پولی دریافت کند ولی در قالب بیع نمیتواند پولی را دریافت کرد.
(محسنی، الفقه و المسائل الطبیه ، 1426: ج1،ص 185) پاسخ: اما به نظر میرسد دلیل مذکور برای اثبات مالکیت اعضای بدن انسان کافی نیست، زیرا صرف وجود حاکمیت نمیتواند مالکیت را اثبات کند حضرت امام خمینی در این باره میفرماید: «سلطنت همان ملك نيست، بلکه یکی از احکام عقلایی ملکیت است مانند این که انسان بر نفس خویش سلطه دارد، اما به نظر میرسد که مالک آن نباشد.
(روحانی، الفقه المسائل المستحدثه ، 1414ق:ص 164) 2- در روایت موثق جعفریات از امیرالمومنین نقل شده است که پیامبر خدا فرمود: ثمن میته سحت است (حرعاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة ، 1416 ق: ج 17،ص93 ) فقه حدیثی این روایت به اجساد مردگان اختصاص دارد، اما در مجموع آنچه از این روایات فهمیده میشود حرمت فروش اعضای بدن انسان است، بنابراین آنچه از این روایات با توجه به ارتکاز و فهم رایج از این روایات فهمیده میشود این است که معاوضه و دریافت پول با اعضایی که پس از جدایی به میته تعبیر میشود، حرام است.