Abstract:
در طی قرون و اعصار و در کشمکش با مسایل دشوار زندگی، هیچگاه از علاقه و دلبستگی آدمی به علمپذیری و
جهلگریزی و دستیابی بر معرفت و کنجکاوی بهمنظور آگاهی بر فلسفه زندگی و آراستگی به فرهنگ کاسته نشده
است و به گفته فیلسوف یونان باستان ــ ارسطو ــ «فطرت و سرشت آدمی دوستدار دانایی است.»:
«All men by nature desire to know. »
و بدینترتیب، کمال مطلوب آدمیان همواره آگاهی بر نهان و عیان جهان پیرامون خویش بوده و «افسانه تکامل»(!)
نیز بهمنظور ایجاد انگیزه کار و کوشش ساخته شده است و هرچند از سویی برخی از صاحبدلان بر این باور
بودهاند که «هیچکس عقدهای از کار جهان باز نکرد» و «هر که آمد گرهی چند بر این کار افزود»، آنچه در تاریخ حیات
انسانی اهمیت ویژهای داشته، نفس
تلاش و تکاپو و جستوجو و کوششهای مستمر با هدف امیدواری بر دستیابی به حقیقت بوده که خود مقدسترین
هدفها است نه پاسخ مناسب به پرسشها و چون و چراهای بیآغاز و انجام ذهن آدمی که بنا بر یک تعبیر زیبای
شاعرانه برای معماها و اسرار نهفته و سر به مهر حیات:
نه زان رشته سر میتوان تافتن
نه سررشته را میتوان یافتن
از سوی دیگر، تعادل و توازن مطلوب میان تجارب گذشته آدمی با تدابیر حال بهمنظور هموارساختن بستر
رویدادهای آینده، زمانی امکانپذیر میشود که «علم با فرهنگ» همعنان و همراه و هماهنگ شود.
درپیشگرفتن راه و رسمی معقول نیز مستلزم داشتن فرهنگی است که با شرایط حاکم بر دنیای برتر امروز سازگار
باشد و سامان مطلوبی به آموزش عمومی مردم جهان خاصه تعلیمات دانشگاهی بدهد که پاسخگوی نیازهای امروز
و نویدبخش بهزیستی مردم جامعه فردا باشد.
نویسنده مقاله حاضر، در این نوشته، در طی سی مدخل، سلسلهای از تدابیر را بهمنظور دستیابی بـر مقاصـد
مذکور برشمرده است تا در راستای آموزش حکیمانه افلاتون ــ فیلسوف یونان باستان ــ که میگوید «زنـدگی
ارزیابیناشده، ارزشی ندارد.»:
«Unexamined life is not worth living.»
درحد توان بتوان بدان تحقق بخشید و توسن سرکش علم و دانش خام را با آراستگی به کرایم اخلاق و فرهنگ
انسانی مهار کرد.
Machine summary:
"هرگاه آدمی توانست به تحقق مواردی که برشمرده شد، امیدوار باشد آنگاه میتواند نسبت به آزاد ساختن آینده از قید گذشته بهنظر خوشبینانهای بنگرد، البته بشر هم هیچگاه بیکار ننشسته و برای دستیابی به آرمانهایی که برشمرده شد، دست بر روی دست نگذاشته است و ازیاد نباید برد که علاوه بر تلاش مداوم در عبرت و بهرهگیری از تجارب گذشته تاریخی، بهمنظور رهایی تدریجی از گذشته و تکامل راه آینده و بهبود حال محض مثال در طی پنج تا شش قرن گذشته تا به امروز خاصه در اروپا و در قرون اخیر در امریکا هزاران هزار کتاب معتبر علمی در زمینههای گوناگون دانش و فن و ادب و معرفت بهرشته تحریر درآورده و انواع اختراعات و اکتشافات را از قطبنما و ماشین بخار گرفته تا انواع آلات و ادوات جنگی و وسایل و اسباب جراحی و معماری و عکاسی و أشکال مختلف دوربین و ذرهبین و ستارهیاب و کشف فضا و قوانین حاکم بر فرستادن ماهوارهها و أمثال و أشباه آنها را با راههای استفاده بهینه از هر یک از آنها بهوجود آورده و با نور علم خود، عالمی را روشن ساخته و ماشین و تلفن و هواپیما و رادیو و تلویزیون و کامپیوتر اختراع کرده و در روشهای تحقیق و تتبع و تعلیم و تعلم و کشورداری و سیاست و در مسایل اقتصادی و اجتماعی تحولات شگرف درحد انقلابات عظیم در مقایسه با گذشته بهمنصه ظهور رسانیده و بدین گونه همواره کوشیده است که خود را از تنگناها و دشواریهای ناشی از کاستیهای گذشته رهایی بخشد چنان که توانسته است از غارنشینی به پرواز در آسمانها و طی مسافتهای دور و دراز در امتداد زمانی بسیار کوتاه و تبدیل محال در گذشته به ممکن در حال حاضر توفیق یابد و موجودی که در غار همنوع خود را در تاریکیهای شب در فاصله چند وجب دورتر از خود نمیدید، اکنون صورتش را و گفتهاش را از فاصله چندین هزار فرسخ میبیند و میشنود و بدین ترتیب آزادسازی حال از گذشته زمانی کند و خرامان و هنگامی شتابآهنگ و تند صورت گرفته است."