Abstract:
پیچیدگی نظامهای شهری در جهان معاصر،ارزیابی و تعیین تغییرات آنها را به شیوههای سنتی و مرسوم در دنیایی که شهرنشینی از بزرگترین پدیدههای قابل توجه آن محسوب میشود،امری بسیار مشکل ساخته است.در بررسیها نشان میدهند که دینامیسمهای شهری بر مقیاسهای فضایی-کالبدی متفاوتی اثر میگذارند،لذا در این پژوهش چارچوبی برای تهیه نقشه و تحلیل الگوهای قابل پیشبینی از گسترش شهر در مقیاسهای فضایی-کالبدی متفاوت با هدف تحلیل فرایندهای رشد و گسترش شهرنشینی فراهم شده است.همچنین در این پژوهش تحلیل گسترش شهر سمت به کارگیری اندازهگیریهای فضایی تغییرات در محیطهای شهری،ساختار پوشش زمین شهری در مقیاسهای محلی شهر زنجان،در یک سطح منطقهای،با استفاده از ابزارها و تکنیکهای نوین سوق داده شده است.نتایج نشان میدهد چگونه دوران نوین دادههای سنجش از دور و شیوههای مناسبتر برای شناخت،مدلسازی،پیشبینی و نمایش دینامیسمهای زمانی و فضایی-کالبدی گسترش شهر در مقیاسهای متفاوت را اجازه میدهند.برای نیل به این اهداف در پژوهش حاضر ابتدا پیشینهای از فرایند گسترش تاریخی شهر زنجان در قالب دادههای آماری-گرافیکی و منابع تاریخی ارائه شده و آنگاه برای ارزیابی گسترش فضایی-کالبدی شهر دو مدل رگرسیون خطی1و مدل کراس تب2به عنوان روشهای مکمل به کار بسته شدهاند.نتایج تحقیق حاضر، همبستگی،شدت،وسعت و مکانیزم تبدیل و تغییر کاربری اراضی شهری شهر زنجان را به عنوان برآیند و تجسم گسترش فضایی-کالبدی آن نشان میدهد.بر این اساس مشخص شد که در چه ابعاد و مقیاس کاربری شهری به ترتیب شدت عمل،کاربریهای ارضی دیم،بایر،باغ و اراضی کشت آبی پیرامون خود را تحت گسترش فضایی-کالبدی خود قرار داده است.
Machine summary:
"در توجیه گسترش فضایی-کالبدی شهرها و شکل و نوع خاص آن یعنی گسترش سریع اراضی ساخت و ساز شده،تبدیل اراضی و یا تغییر کاربریهای زمین شهری به برخی دیدگاهها توجه مینمائیم: آرچر عقیده دارد در کشورهای در حال توسعه مهاجرت روستا-شهری به لحاظ آثار کالبدی خود بر دو سکونتگاه مذکور دارای روند تقریبا قانونمندی میباشد،اگرچه نتوان از آن به عنوان یک قانون کلی یاد نمود.
تحت تأثیر جریانهای مهاجرتی ناشی از اصلاحات ارضی تحولات کالبدی چشمگیری نیز در شهر زنجان اتفاق میافتد که اوج این روند مربوط به سالهای اولیه دهه 50 بر میشود که شهر شاهد شکلگیری مناطق اسکان غیر رسمی زورآباد در شمال شرقی شهر و منطقه صفرآباد در شمال غربی شهر از سال 1355 به بعد توسط مهاجرین روستاییه میباشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 8 نمودار سطح و نوع تغییر کاربری اراضی در محدوده شهر زنجان در پایان باید به این نکته اذعان داشت که بیشک عوامل پیدا و پنهان بسیاری بر گسترش فضایی-کالبدی شهرهای ایران به مانند بسیاری از شهرهای جهان سومی اثر گذاشته و خواهند گذاشت که در این مقال پرداختن به تمامی آنها نه در مجال این پژوهش و نه در حد آن است که بتواند از عهده تمام و کمال آن برآید و از همینرو پژوهش حاضر در این خصوص نه انتهای مسیر بلکه در راستای طریقی است که راههای بیشماری برای نیل به نتایج نهایی بدان ختم میشود."