بررسی جایگاه قرض الحسنه در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران Journal Article

معرفت اقتصاد اسلامی پاییز و زمستان 1388 - شماره 1 ISC (‎22 page(s) - From 141 to 162 )

Keywords: عقود قانون بانکداری بدون ربا صدقات تجهیز و تخصیص منابع قرض الحسنه نرخ ذخیره قانونی قرض الحسنه Islamic banking interest Al-Arabiytu Bayna Yadayk free banking Qard free loans and deposits free resource collection and allocation legal reserve rate Hasane قرض تسهیلات قرض‌الحسنه نظام بانکی اسلامی

fa en

Abstract:

در نظام مالی اسلامی،قرض الحسنه در کنار صدقات،عقود مبادله‌ای و مشارکتی به عنوان یکی از جایگزین‌های ربا در تجهیز و تخصیص منابع‌ معرفی شده است.در حالی که صدقات به نیازمندان حاد به وجوه،عقود به‌ متقاضیان وجوه برای کسب سود اختصاص دارد،قرض الحسنه پاسخ‌گوی نیاز افرادی است که نه آنقدر نیازمندند که مستحق وجوه انتقالی باشند و نه آنقدر توانایی دارند که بتوانند با کسب سود،دیگران را نیز در سود خود شریک‌ کنند.فرضیه اساسی مقاله آن است که علیرغم جایگاه ویژه قرض الحسنه در نظام بانکی بدون ربا،عملکرد 25 ساله نظام بانکی جمهوری اسلامی نتوانسته‌ این هدف را تامین کند.نتایج این تحقیق که به روش تحلیلی داده‌های بانکی‌ انجام گرفته نشان می‌دهد که در این دوره،از طرفی،به طور متوسط تنها اندکی بیش از نیمی از منابع قرض الحسنه به اعطای قرض الحسنه اختصاص‌ یافته است.از طرف دیگر،سهم سپرده‌ها و تسهیلات قرض الحسنه نیز به طور پیوسته کاهش یافته است.گرچه مصوبات دولت در سال‌های اخیر توانسته‌ سهم تسهیلات قرض الحسنه را بهبود بخشد،ولی هنوز تا رسیدن به نقطه‌ مطلوب در تجهیز و تخصیص آن فاصله داریم.حل این مشکل تنها در سایه‌ مشارکت فعال بانک‌ها،بانک مرکزی،دولت و در نهایت مردم میسر خواهد بود.در این راستا،اقداماتی چون اختصاص تمامی منابع قرض الحسنه به‌ پرداخت قرض الحسنه،و کاهش نرخ ذخیره قانونی سپرده‌های قرض الحسنه‌ می‌تواند ضمن جلب اعتماد مردم،به احیای جایگاه قرض الحسنه در نظام‌ بانکی کمک نماید.

Qard-al-Hasane is one of the methods of establishing the financial system intended by Islam. This system aims at eliminating usury from the banking system in the mobilization and allocation of savings. Besides Qard-al-Hasane، charity and contracts of partnership and trade provide people with the financial resources. Charity must be allotted to those in great need of funds and contracts in order to make profit whereas Qard-al-Hasane is to be distributed to people who are not indigent enough to be entitled to financial assistance or affluent enough to make sufficient profit to benefit others. Despite the special status of Qard-al-Hasane in the interest-free banking system، after 25 years، the banking system of Iran has not yet been able to satisfy this aim. Throughout this period، the banking system has only used about half of the Qard-al-Hasane resources in granting interest-free loans. Also، the proportion of Qard-al-Hasane deposits and loans in the banking system has steadily decreased. Solving the problem is only possible through active participation of banks as well as the central bank، the government، and the people. In order to win the public trust and thus revive the status of Qard-al-Hasane، the banking system must allocate the entirety of Qard-al-Hasane resources to interest-free loans. It seems that decreasing the legal reserve ratio for Qard-al-Hasane deposits and transfer of various government monetary resources to Qard-al-Hasane deposits can facilitate the revival of this honorable tradition.

Machine summary:

"هرچند این مسئله نیز از جنبهء نظری دچار مشکل است و همواره‌ این پرسش در ذهن هرپژوهشگری ایجاد می‌شود که چرا بانک مرکزی از منابعی که به منظور قرض الحسنه توسط مردم در اختیار بانک‌ها قرار داده می‌شود،ذخیرهء قانونی می‌گیرد و خود با کاهش حداکثری نرخ ذخیره قانونی سپرده‌های پس‌انداز قرض الحسنه،منابع تسهیلات‌ قرض الحسنه را افزایش نمی‌دهد؛در حالی که انتظار این است که نه‌تنها بانک مرکزی با ابزار ذخیره قانونی از حجم این منابع نکاهد،بلکه بخشی از منابع در اختیار خد را جهت اعطای‌ تسهیلات قرض الحسنه از طریق نظام بانکی به کار گیرد. این نوع عملکرد در کنار عملکرد آن در اعطای تسهیلات همراه با سود که شباهت زیادی به عملکرد بانک‌های ربوی‌ دارد،این شبهه را در ذهن‌ها ایجاد می‌کند که گویا سیستم کنونی در جهت اجرای درست و دقیق بانکداری بدون ربا حرکت نمی‌کند و باید تغییرهای اساسی به صورت همه‌جانبه در قوانین و مقررات و نوع نگرش مدیران بانکی صورت پذیرد و صرفا کسانی که به صورت عملی و در مقیاس سیستمی و عملیاتی معتقد به امکان اجرای اصول اسلامی در نظام پولی و بانکی‌ هستند در مصدر اموری نظام بانکی قرار گیرند؛نظام بانکی‌ای که متعلق به مردمی است که‌ برای حفظ ارزش‌های مورد اسلام حتی از جان خود هزینه کرده‌اند و روا نیست که برخی به هر دلیل راه دیگری را پیش گیرند."

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: