Abstract:
بینامتنی یکی از رویکرد های نقد ادبی جدید است که روابط بین متون را مورد بررسی قرار می دهد. این نظریه را که ژولیا کریستوا بین سالهای 1966 تا 1967در ضمن مباحث نقدی خود مطرح نمود، امروزه در ادب عربی به نام «تناص» شناخته می شود. بر اساس این نظریه، متن پایدار وجود ندارد و هر متنی حاصل تعامل با متون قدیم یا معاصر خود است و یا به عبارتی دیگر، هر متنی، بینامتنی است. محمود سامی بارودی پیشوای شعر معاصر عربی با روی آوری به متون کلاسیک عربی بویژه شعر جاهلی، باعث ظهور نهضت ادبی معاصر عربی در شعر شد و توانست شعر عربی را از رکود طولانی آن رهایی بخشد. این روی آوری و توجه، باعث شکل گیری انواع و اشکال بینامتنی در اشعار وی گشته است که در همه موارد به شکل آگاهانه صورت پذیرفته استبراین اساس، بارودی در همه هسته های اصلی شعر اعم از درون مایه، واژه و سبک شعری از شاعران جاهلی تاثیر پذیرفته است. بین این دو متن هر سه نوع روابط بینامتنی وجود دارد، اما بیشتر آن ها از نوع نفی متوازی یا «امتصاص» بوده است؛ به گونه ای که بارودی از شعر جاهلی دفاع کرده و شعرخویش را همسو با آن قرار داده است که در برخی موارد با نوآوری هایی از سوی وی نیز همراه بوده است.در این مقاله سعی شده است تا در قالب نظریه نقدی «بینامتنی» ضمن تبیین و تفسیر روابط بینامتنی اشعار بارودی با شعر دوره جاهلی، میزان تاثیر این اشعار در شعر بارودی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
Intertextuality is one of the new criticism approaches which studies the relationships between texts. This new approach entirely changed the attitudes toward texts. According to this theory there is no constant text. Texts are the result of some former works or the works that are contemporary whit them. Mahmud Sami Barudi who is the leader of modern Arabic poetry with his going toward Arab classic texts especially poetry of Jaheli، caused modern Arabic poetry revolution in the view point of intertextuality، his going toward poetries of the age of ignorance and ancient Arabic valuable texts، has a beautiful and unique form and confirms this theory that Barudi with his going toward Arabic classic texts، could revive Arabic poetry. When the reader look at these two poetries would found that the claim of Baruodi poetries intertextuality whit the poetry of the jaheli is true.. According to his intertextuality criterions are in the appendin of parallel negation.
Machine summary:
"در مورد نظریۀ بینامتنی و سطوح آن نیز مقالات و پایاننامههای فراوانی نگاشته شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره میشود: پایاننامۀ کارشناسی ارشد آقای سجاد عربی در دانشگاه کاشان با عنوان«روابط بینامتنی اشعار بارودی با شعر دورۀ جاهلی»،با راهنمایی آقای دکتر ابراهیم اناری،مقالۀ آقای دکتر فرامرز میرزایی و ماشاء الله واحدی با عنوان«بینامتنی اشعار احمد مطر با قرآن» چاپ شده در مجله زبان و ادبیات دانشگاه شهید باهنر کرمان-بهار 1388،مقالۀ دیگری از آقای دکتر میرزایی و خانم نصیحت با عنوان«روش گفتمان کاوی شعر» چاپ شده در مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی،شماره 4،زمستان 1384،مقالۀ خانم دکتر طیبه سیفی با عنوان«بینامتنی اشعار عبد الوهاب البیاتی با قرآن کریم»چاپ شده در»پژوهشهای میان رشتهای قرآن کریم تابستان و پاییز 1391-سال دوم، شماره دوم(شماره پیاپی 5)مقالۀ خانم دکتر رقیه رستمپور با عنوان التناقص القرآنی فی شعر محمود درویش،چاپ شده در مجلهی انجمن ایران زبان و ادبیات عربی، شماره 3،سال 1384 اما تاکنون بینامتنی اشعار بارودی با شعر جاهلی به سبک مقالۀ حاضر نوشته نشده است،زیرا در این مقاله سعی شده است با استناد به کتب نقدی معاصر تأثیر بارودی از شعر جاهلی به عنوان یکی از مهمترین مصادر شعر عربی در سه حوزۀ درونمایه،واژهها و الفاظ،و سبک و ساختار شعری مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
چنانکه گفته شد امتصاص یا نفی متوازی،به معنای جذب کردن متن از سوی نویسنده و به کار بردن آن به شکلی که هم نشانههایی از متن غایب را در خود جای داده باشد و هم نشانههایی از نوآوری نویسندۀ متن حاضر را به همراه داشته باشد؛گویا بارودی در این اشعار،معنا و مفهوم اشعار جاهلی را مکیده و جذب کرده است و آنگاه آن را همراه با حفظ نشانههایی از شعر جاهلی،و همراه با قدرت خلاقیت خویش سروده است."