Abstract:
در زمینه های متفاوتی مورد ارزیابی که بررسی قرار گرفته و معماری به عنوان کالبدی برای زندگی انسان می تواند یکی از مهم ترین زمینه های بروز آن باشد. معماری ایران که یکی از غنی ترین نمونه های معماری بومی با دستاوردهای فرمی و نیارشی قابل ذکر در جهان است، در گذر از دوران اسلامی به یکی از نمونه های موفق معماری مفهومی، معناگرا و عرفانی بدل شد. در عین حال تاثیر کالبد و فرم معماری به عنوان ظرف مکانی که معلولی از فرهنگ جامعه است در بازنمایی این مفاهیم و معانی تاثیر بسزایی دارد. در دوران اولیه ورود اسلام به ایران، شرایط سیاسی و اجتماعی از سویی و الگوی جدید جهان بینی که اسلام به ارمغان آورده بود از سوی دیگر باعث شد تا فرم هایی از معماری به خصوص در مساجد ایران شکل بگیرد که با کالبد معماری ایران تناسب چندانی نداشت، لذا در برهه های زمانی و شرایط مناسب به تدریج این کالبد تغییر شکل یافت و جای خود را به فرم های آشنا و تجربه شده واگذارد. این پژوهش بر آن است تا با محوریت قرار دادن عامل فرهنگ و معماری در این دوره گذار، تاثیر آن را در استفاده مجدد از سه اندام معماری ایرانی یعنی گنبدخانه، ایوان و میان سرا، که به ترتیب نمونه هایی از فضاهای بسته، نیمه باز و باز هستند، و در قالب معرفی و بررسی اندام ها در ابنیه قبل و بعد از اسلام، رهیافتی بر دلایل پایداری آنها پیدا کند.
Machine summary:
این پژوهش بر آن است تا با محوریت قرار دادن عامل فرهنگ و معماری در این دورة گذار، تأثیر آن (بعلاوه ویژگی انعطاف پذیری در معماری ایران) را در استفاده مجدد از سه اندام معماری ایرانی یعنی گنبدخانه، ایوان و میانسرا به عنوان نمونههای شاخص از سه دسته فضای بسته، نیمه باز و باز، در قالب معرفی و بررسی آنها در ابنیه قبل و بعد از اسلام، رهیافتی بر دلایل پایداری این اندامها بیابد.
جامعة مورد مطالعه، بناهای کاخ آشور، آتشکده فیروزآباد و کاخ سروستان به عنوان نمونهای از بناهای قبل از اسلام ایران و مسجد جامع زواره به عنوان اولین مسجد با طرح اولیه چهارایوانه است که از طریق مشاهده اسناد کتابخانهای و الکترونیکی به بررسی نقش و جایگاه اندامهای معماری گنبدخانه (نمونه یک فضای بسته)، ایوان (نمونه یک فضای نیمه باز) و میانسرا (نمونه یک فضای باز) در شکلگیری فضاهای معماری پرداخته شده است.
آتشکده فیروزآباد که در آن سه چهارطاقی در کنار هم بنا شده و همچنین کاخ سروستان نمونههای حضور این فضا در معماری قبل از اسلام ایران است.
بررسی نقش اندامهای مورد مطالعه در بناهای نمونه · چهارطاقی حضور چهار طاقی از دیرباز به عنوان یکی از فضاهای سرپوشیده در ایران، نشان اهمیت فضا به لحاظ عملکردی و کالبدی است؛ چه زمانی که به صورت تک بناست مانند بازه هور و آتشکده نیاسر، و چه زمانی که با عناصر و اندامهای دیگر ترکیب میشود مانند آنچه در آتشکده فیروزآباد و کاخ سروستان مشاهده میشود، در برگیرنده قسمت مهمی از بناست.