چکیده:
ناباروری یکی از مشکلات خانواده ها در اقصی نقاط گیتی است . یک راه حل برای این معضل استفاده از رحم جایگزین است . امروزه در اثر پیشرفت علم طب ، حرف پزشکی و وابسته در امر تولید مثل ، شیوه های متعددی را ایجاد و با استمداد از این طرق ، اقدام به تولیدمثل از طریق آزمایشگاه نموده اند. مع الوصف ، علی رغم این پیشرفت هنوز طب تولید مثل قادر نیست برای رشد جنین محیط مناسب تری از رحم در نظر بگیرد و به همین دلیل یکی از دستاوردهای مهم در زمینه روش های کمک باروری ، استفاده از رحم جایگزین است . این روش یکی از روش های کمک باروری در تولید مثل با روش IVF١ است . استفاده از این روش محدود به زنان فاقد رحم نیست و در موارد متعددی کاربرد دارد. ابهام در ماهیت قرارداد رحم جایگزین یکی از موانع اجرای این قرارداد است ؛ در نتیجه تشخیص ماهیت این قرارداد دارای اهمیت زایدالوصفی است . این پدیده مانند هر امر نوظهور دیگری که در جامعه حادث میشود توجه و تدقیق علوم مختلف از جمله فقه و حقوق را به خود جلب نموده است . در مورد ماهیت این قرارداد هیچ نص قانونی وجود ندارد، فلذا برای تعیین ماهیت این قرارداد باید به اصول کلی حقوقی و منابع فقهی در شناسایی نوع و ماهیت اعمال حقوقی مراجعه کرد. قرارداد رحم جایگزین مشتمل بر سه طرف است ، مرد و زنی که به عنوان زوجین نابارور مادر جانشین را به خدمت گرفته اند، و مادر جانشین که تراضی میکند تا از طریق باروری طبی و با جنین زوجین حامله شود. به طور معمول مادر جانشین در قبال مبلغی پول میپذیرد تا جنین را حمل نموده و بعد از زایمان به زوجین تحویل دهد. زوجین نابارور توافق میکنند تا علاوه بر مخارج پزشکی و امثال ذلک مبلغی را به مادر جانشین تادیه نمایند. به علاوه زوجین نابارور به
خلاصه ماشینی:
"(آرامش ، ١٣٩٠، / البته در این که نباید نقش زن و مادری در جامعه تنزل پیدا کند ما نیز با نویسنده محترم همداستانیم اما این که بخواهیم با تسامح نه چندان مقبول ، عنوان مادری را به صاحب رحم نیز تسری دهیم خالی از وجه خواهد بود و نه تنها مشکلی حل نخواهد شد بلکه سبب تزاید مشکلات ناشی از این تسمیه غیر واقع بینانه نیز خواهیم شد، زیرا در عالم حقوق هر کلمه معنای خاص و بالتبع آثار مخصوص به خود را دارد و نمیتوان برای خوش آمد برخی و کف زدن برای ما لغات را جابه جا کرد که این کار علاوه بر مشکلات فوق الذکر سبب وهن ادبیات حقوقی ما نیز خواهد شد.
). از طرف دیگر؛ مجموع تعهدات متفاوتی که در این قرارداد وجود دارد را نمیتوان تنها به یک عقد معین نسبت داد زیرا این قرارداد عقدی مرکب از چند عقد معین و نامعین است ، چنان چه این قرارداد را میتوان به عقود ودیعۀ جنین ، هبۀ منفعت (در مورد قرارداد رحم جایگزین نوع دوستانه )، اجارة مادر جانشین (در نوع تجاری) قرارداد رضاع ، بیع یا اهدای اسپرم ، تخمک و جنین تجزیه کرد.
(گرجی، محمد نژاد داریانی، ١٣٩٠، ص ٣٤) 13 تا توانی پا منه اندر فراق ابغض الاشیاء عندی الطلاق / ٢) قرارداد رحم جایگزین از منظر حقوق تطبیقی ماهیت قرارداد رحم جایگزین در نظام های حقوقی مختلف متفاوت است ؛ مثلا ماهیت این قرارداد در آمریکا، روسیه ، هند، کانادا، استرالیا، انگلستان ، آفریقای جنوبی و آرژانتین نوعی عقد خاص تلقی میشود در حالی که در کشورهایی مثل سوئد، اسپانیا، فرانسه ، آلمان ، ترکیه و مصر این قبیل قراردادها را معمولا غیر قانونی و ممنوع میدانند."