چکیده:
بازتاب حمله مغول به سرزمینهای اسلامی از جمله بغداد، حزن و اندوه بسیار عمیقی را در جانهای مسلمانان بر جای نهاد که در این جستار ضمن بررسی بازتاب این فاجعه در شعر دو شاعر (سعدی شیرازی و شمسالدین کوفی)، کوشش میشود تا با رویکردی تاریخی- تطبیقی، بنمایههای سوگسرودههای این دو شاعر مورد تحلیل قرار گیرد تا از این رهگذر به همگونیها و ناهمگونیهای بنمایه سوگسرودههای آن دو در رثای بغداد دست یافت. برایند پژوهش نشان میدهد که هر دو شاعر در بنمایههایی همچون گریه و افسوس، گلایه از ستمپیشگی روزگار، گرایش به سبک ادبیات پیش از اسلام، زبان عربی و ذکر مفاخر پیشینیان با یکدیگر مشترک هستند و هر دو با زبانی ساده و بیآلایش و در عین حال سرشار از اندوه و حسرت در رثای این شهر و خلیفه آن، مستعصم به نوحهسرایی پرداختهاند.
خلاصه ماشینی:
برايند پژوهش نشان ميدهد که هر دو شاعر در بنمايه هايي همچون گريه و افسوس ، گلايه از ستم پيشگي روزگار، گرايش به سبک ادبيات پيش از اسلام ، زبان عربي و ذکر مفاخر پيشينيان با يکديگر مشترک هستند و هر دو با زباني ساده و بيآلايش و در عين حال سرشار از اندوه و حسرت در رثاي اين شهر و خليفۀ آن ، مستعصم به نوحه سرايي پرداخته اند.
خط مشي فکري هر دو شاعر بيشتر حول چه محورهايي جريان دارد؟ ٣-١ پيشينۀ پژوهش دربارة مرثيه هاي سعدي شيرازي و شمس الدين کوفي، تاکنون مقالاتي به رشتۀ تحرير درآمده است که از آن جمله ميتوان به مقالۀ «بررسي تطبيقي فضاي موسيقايي قصيدة سعدي شيرازي و شمس الدين کوفي در رثاي بغداد» نوشتۀ حسن سرباز و داود گرگيج زرين پور (فصلنامۀ پژوهشهاي زبان و ادبيات تطبيقي، دورة دوم ، ش دوم ، تابستان ١٣٩٠) اشاره کرد که اين دو قصيده را از نظر موسيقي بيروني، دروني، معنوي و کناري مقايسه کرده اند.
علاوه بر اين ، اگر نيک بنگريم ، خواهيم ديد که سعدي در آغاز سخنش ، ميگويد که با مژگان خويش کوشيدم از گريه خودداري کنم ؛ اين در حالي است که شمس الدين معتقد است که اگر اشکهاي چشمان من با ريزش پياپي خود، پلکهاي مرا مجروح نسازند در حق من جفا کرده اند؛ با اين حال هر دو علاوه بر اينکه در القاي معناي حزن و اندوه سعي دارند از زيباييهاي ادبي شعر خود نيز غافل نبوده اند؛ به عنوان نمونه ، يکي از کارکردهاي حرف «الف »، که در اين دو بيت تکرار شده ، استفاده در مضمونهايي است که آه و حسرت شاعر را به دنبال دارد.