چکیده:
Both Marxism and Translation Studies have a great body of writings
on ideology. The close relationship between ideology and translation was
first acknowledged by those scholars who used Cultural Studies’ theories and
conceptions in Translation Studies (e.g., Susan Bassnett, Andre Lefevere,
Theo Hermans, etc.), but There exists little consensus on the definition of the
concept in the field. The present research is an attempt to review the origins
and the history of the concept of ideology, and the engagement of Marx and
Marxist tradition with the concept, in order to shed some light on the
ambiguous state of the concept in Translation Studies. The available literature
on ideology was reviewed in both Marxism and Translation Studies. Marxist
theories of ideology were classified into three categories: critical, positive,
and descriptive. The critical sense—ideology as false consciousness—is
prominent in the writings of Marx. The positive notion of ideology is
associated with class distinction and class consciousness. Finally the
descriptive theories of ideology involve an anthropological study of the beliefs
and rituals of certain groups. A survey of studies conducted on ideology in
Translation Studies showed that except a few (e.g. Lefevere 1987 and
Jacquemond 1992), majority of the studies used the concept of ideology in
its descriptive sense.
مارکسیسم و مطالعات ترجمه هر دو به شکل گستردهای به مفهوم ایديولوژی
پرداخته اند. رابطه نزدیک ایديولوژی و ترجمه نخستین بار مورد توجه پژوهشگرانی قرار
گرفت که از دریچه مطالعات فرهنگی به ترجمه نگاه میکردند (برای مثال سوزان بسنت،
اندره لفور، تيو هرمانس و دیگران). درباره تعریف مفهوم ایديولوژی در میان پژوهشگران
مطالعات ترجمه اجماع وجود ندارد. پژوهش حاضر تلاشی است برای مطالعه خاستگاه و
تاریخچه مفهوم ایديولوژی و نگاه سنت مارکسیستی به این مفهوم با هدف روشن کردن
ماهیت مبهم ان خصوصا در مطالعات ترجمه. به این منظور منابع موجود درباره ایديولوژی
در مارکسیسم و مطالعات ترجمه مورد مطالعه قرار گرفتند. نظریات مارکسیستی در باب
ایديولوژی به سه دسته تقسیم شدند: انتقادی، مثبت-نگر و توصیفی. نگاه انتقادی که
ایديولوژی را بهمثابه اگاهی کاذب مینگرد، نگاه غالب در اثار خود مارکس است. نگاه
مثبت-نگر ایديولوژی را به تمایز طبقات و نیز اگاهی طبقاتی پیوند میدهد. نگاه توصیفی
اما به مطالعه مردم شناسانه باورها و ایینه ای گروه های مختلف میپردازد. بررسی اراء و
نظریاتی که در مطالعات ترجمه به مفهوم ایديولوژی پرداخته اند نشان داد که به جز
مواردی اندک (مثلا لفور 1987 و جکموند 1992 ) اکثریت انها مفهوم ایديولوژی را در
معنای توصیفی ان به کار گرفته اند.
(
, 
, 
)
