چکیده:
مقالهء حاضر با تکیه بر معناشناسی این موضوع را بررسی میکند که فارسی ایرانی و فارسی تاجیکی تا چه میزان به هم نزدیک یا از هم دور هستند.واژههای گمراهکننده یا فریبکار در دو زبان یا دو گونهء یک زبان که به اصطلاح در زبانشناسی جدید به آن«دوستان غلطانداز»گفته میشود،موضوعی معنیشناختی است که نویسنده به اعتبار آن،تفاوتهای دو گونهء زبان فارسی را شرح میدهد تا از این رهگذر نشان دهد که تفاوتها در فارسی تاجیکی و فارسی ایرانی کم یا زیاد شدهاند.اهمیت بررسی این موضوع در این است که اهل زبان و آن دسته از پژوهشگرانی که دربارهء زبان و یا ادبیات این زبان تحقیق میکنند، متوجه واژههای گمراهکننده یا غلطانداز باشند.رویکرد مؤلف در این مقاله، بررسی همزمانی-مقایسهای است.
خلاصه ماشینی:
"مؤلف در مقالهء «فارسی،تاجیکی:دو گونهء متفاوت از زبان فارسی»که در نامهء پارسی(5831)چاپ شده و نیز در پنجمین مجمع استادان زبان و ادبیات فارسی که در تاجیکستان برگزار شده است (6002)به تفاوت آنها از بعد معنیشناسی و چشماندازهای نزدیک شدن آنها اشاره کرده است؛اما در برگردان نوشتههای تخصصی از دانشمندان تاجیکستان به این نتیجه رسیده است که به نظر میرسد فارسی تاجیکی در زبان عمومی روزبهروز در حال نزدیک شدن به فارسی ایرانی است اما در زبان تخصصی و در متنهای فنی چندان به هم نزدیک نشدهاند.
از آنجا که بررسی زبان موردنظر در تاجیکستان نزد پژوهشگران زبان معیار بوده است وی واژگان خود را از کتابهای درسی،نشستهای علمی،مرکز ترجمهء دانشگاه دولتی تاجیکستان،رادیو وطن،تلویزیون و مطبوعات در تاجیکستان گردآورده است،ازاینرو به دوستان غلطانداز مانند«قشنگ»به معنای روی چرکین بچهها در منطقهء ختلان-که متضاد«خوشرو»در فارسی تاجیکی و«قشنگ»در فارسی ایرانی است-اشاره نشده است(مقایسه شود با uroda در زبان لهستانی به معنای«زیبا»).
با این نمونهها هم میتوان تأثیر عمیق زبان روسی از رهگذر گرتهبرداری بر نوشتههای تخصصی را نشان داد و هم وضع واژههای کهن در فارسی تاجیکی معاصر را6و هم اینکه چطور در فارسی تاجیکی واژهسازی میشود و تا چه میزان به واژههای کهن توجه دارند.
در اینجا ممکن است این پرسش مطرح شود که چرا نوشتههای تخصصی در فارسی تاجیکی چنین وضعی دارند؟دوری یا تمای کم کشورهای فارسی زبان با هم و نوع سیاستگذاری دستاندرکاران زبان فارسی احتمالا دلایل اصلی آن هستند."