مقدمه یی بر سینمای مستند مقاله

"هم جوهره‌ی جاری در اندیشه‌گی و هم شیوه‌های‌ ساختاری فیلم مستند در پی آن است تا با نفوذ بطئی‌ در ژرف ساخت‌ها و لایه‌های ناپیدای جامعه،به حقایق‌ کشف‌ناشده‌یی دست یابد که همزیستی‌های معمول، مرسوم و مکرر و نیز عادی‌نگری‌های مدام ما در رویارویی با آن‌ها جز به هرچه پوشیده‌تر ماندن و دور از دسترس بودنشان نینجامیده است،یعنی یافتن و آشکار ساختن همان درون‌مایه‌ی بیرون از زمان و فرامکانی که«رابرت فلاهرتی»از آن به منزله‌ی‌ «سرشت انسانی و نجات‌بخش آدم‌ها در مقابله با واقعیات هجوم‌آور به حقوق بشری»نام می‌برد؛فیلم‌ مستند مهیاکننده‌ی بی‌قرار و تحقق‌بخش بی‌تاب آن‌ زمینه‌ها و فراسوی مخاطره‌آمیز فرهنگ بشری است‌ که سبب‌ساز بارآوری و تجلی تصمیمات آزادانه‌ی‌ انسان در طول زمان و اثرگذاری آن بر سیطره‌ی‌ عادات،بنیان‌ها و گستره‌های عرفی و قوانین‌ اجتماعی می‌گردد،بنابراین هنرمند مستندساز بر اثر خلق چنین طرح و زمینه‌سازی اشاعه‌ی تصمیماتی از این دست از یک سو«بایدها»و«نبایدها»ی هستی‌ و مناسبات انسانی را نشان می‌دهد و از سوی دیگر به صورتی مصرانه و عقوبت‌پذیر به داوری بی‌خدشه‌ مقدمه‌یی بر سینمای‌ مستند مجید روانجو و سرسختانه‌یی می‌نشیند؛برای محافظت بی‌حد و حصر و دفاع پرشور از فردیت‌ها،عاشقانه‌گی‌ها، رؤیاها،سرکشی‌ها و قانون‌های آمیخته با امیال‌ کمال‌گرای انسانی. هرچند از آغاز شکل‌گیری‌ اندیشه و ظهور سینمای مستند به مثابه یک پدیده‌ی‌ هنری-بصری خاص تا امروز تحولات ساختاری‌ و دگرگونی‌های مضمونی بسیاری چه در نوع نگاه‌ و قابلیت‌های بازآفرین آن و چه در خصلت‌های‌ داوری‌جویانه‌اش به وقوع پیوسته است،اما همواره‌ حرف اصلی و جوهره‌ی بنیادین آن پدیداری هرچه‌ عریان‌تر و هرچه گستره‌مند کردن جدالی است‌ درونی که نخست از سرشت و روند بود-شده‌گی‌ چنین هنری برمی‌خیزد و سپس طی آن هم‌ فیلمساز و هم مخاطب،ناگزیر،به مباحثه‌یی دامنه‌دار و مراوده‌یی رودررو با عناصر زنده و فعال اجتماعی‌ کشانده می‌شوند؛این حرف اصلی در طول طرح، تهیه و ساخت سینمایی فیلم و نیز هنگام بازخوانی‌ و ابداع هرباره‌ی آن توسط مخاطب،بر سه محور اطلاع‌رسانی،آگاه‌سازی و جانبداری بی‌شبهه تبیین‌ و مشخص می‌شود که یکی از مهم‌ترین نتایج قابل‌ تعمیم آن،رویارویی انسان با خودش است."