چکیده:
جامعه ی اسلامی، جامعه ای است ارزشمند که در آن سعادت فرد با سعادت اجتماع پیوند خورده و میان مسوولیت های اجتماعی و ایمان اسلامی ارتباطی قوی و ناگسستنی به وجود آمده است و اخلاق اجتماعی و جامعه ی مطلوب اخلاقی با مبانی مستحکم و ایده آل، عامل حقیقی این ارتباط می باشد؛ زیرا اخلاق با ملکات نفسانی و تزکیه ی نفس، اعمال فردی و روابط اجتماعی انسان ارتباط عمیق داشته، مستلزم همزیستی مسالمت آمیز و تعاملات پایدار عملی و درونی است. علامه ی طباطباییاز جمله اندیشمندانی است که در تفسیرالمیزان و اندیشه های فلسفی خویش بدین موضوع در ترسیم جامعه ی مطلوب اخلاقی توجه نموده و معتقد است: «جامعه ای که در آن مبانی ارزشی و پایدار اخلاقی، که شکل دهنده حسن خلق و رفتارهای صحیح در رابطه و تعامل با دیگران است، به عنوان یک اصل جدایی ناپذیر ایمانی و اعتقادی مورد توجه قرار نگیرد، عواطف انسانی اعضای آن رو به انحطاط رفته، در نتیجه منجر به عدم اعتقادشان به مبدا هستی و توحید الهی و نیز گسترش روز افزون فساد می گردد». سعی نگارنده در این مقاله آن است که به مهم ترین مبانی ارزشی اخلاق در جامعه ی مطلوب انسانی به مثابه ویژگی های اصیل در استحکام و پایداری آن در اندیشه علامه ی طباطبایی اشاره نماید.
خلاصه ماشینی:
توجّه به اين مقولهی مهم در اخلاق، وظيفهشناسي و احترام به قانون را در نظر افراد ارزشمند نموده و آنان را از اسارت هواي نفس و طبع سركش ميرهاند؛ زيرا هركس به ناچار از خواستههاي غيرمشروع خويش چشم ميپوشد و از مقرّرات اجتماعي و اخلاقي جامعه پيروي ميكند، تا خود را از سرزنش و ملامت ديگران مصون نگه دارد.
» به قناعت كسي كه شاد بود تا بـود محـتشم نـهاد بــود وانكه با آرزو كند خويشي اُفتد از خواجگي به درويشي ترويج و گسترش امر به معروف و نهي از منكر از ديگر وظايف، ويژگيها و ضروريات مهمّ جامعهی اخلاقي مطلوب، مسألهی امر به معروف و نهي از منكر است؛ زيرا مايهی رستگاري و شايستگي جامعه ميشود و خداوند اعضاي آن را مورد لطف، رأفت و رحمت خود قرار ميدهد تا آنان با هم انس گرفته وحقوق يكديگر را مراعات كنند.
وقتي مردم، رو به ضعف نهاده و زمينه را براي رشد و پيشرفت استبداد و خودكامگي آماده نمايند، مقام خليفةاللّهي را از دست خواهند داد و به هيچ وجه خواستههاي معقولشان برآورده نخواهد شد، چون انسان وقتي ميتواند منصب خلافت الهي را احراز كند كه در ظلّ مساعي و كوششهايش در امر به معروف و نهي از منكر كسب قدرت نمايد؛ چنانكه پيامبر گرامي اسلام ( فرمود: «مَنْ آمرَ بالمعروفِ و نهيَ عنِ المنكرِ فهو خليفةُ الله في ارضه و خليفةُ رسولُ الله و خليفةُ كتابِه»: آنكه اعمال مردم را ميپايد و آنان را به خير و نيكي دعوت ميكند و از كارهاي زشت و نامعقول آنان جلوگيري ميكند، او خليفه و جانشين خدا در زمين است و در مقام و مرتبتِ جانشيني رسول خدا و كتاب او، جايگاهي براي خود احراز ميكند.