خلاصة:
واژة قرآنی «علم » در معنای دانستن ، یکی از معانی محوری در زبان قرآن کریم و محور حوزة معنایی ادراک و دانایی است و ازاین رو درک طرز ساخت تاریخی آن نه تنها به لحاظ واژهشناسی قرآن، بلکه به لحاظ درک انسانشناختی از فضای نزول قرآن نیز اهمیت داشته و در تفسیر قرآن کارآمد است . این جستار با بهرهگیری از روش تطبیقی - تحلیلی ، معانی متعدد مادة «علم » را در زبان عربی و سایر هم خانوادههای سامی آن نظیر سبئی ، حبشی ، عبری، آرامی ، سریانی ، اوگاریتی و اکدی مطالعه نموده، با تاریخ گذاری این معانی و بررسی روابط معنایی محتمل ، رابطة معنای قرآنی علم (دانایی ) را با معانی دیگر بررسی می نماید. طی تحقیق مشخص شد، نخست این که معنای پنهان کردن که در زبانهای زیرشاخة شمالی مرکزی حضوری پررنگ دارد، در تضاد با معنای نشان دادن است که در زیرشاخه های جنوبی نمود یافته و بدین ترتیب این زوج متقابل ، قدمتی به اندازة زبان سامی باستان دارند؛ دوم این که دو معنای نشانه و دانایی با توجه به زیرمجموعه هایی مثل نشان دادن از یکسو و یاد دادن و متوجه شدن از سوی دیگر، معناهای نزدیک به هم محسوب می شوند و با توجه به قدمت بیشتر معنای «نشانه »، معنای «دانایی » حاصل از آن است . سوم این که از آنجا که معناهای نوشتن ، مهر زدن و امضا کردن در زیرشاخة جنوبی حاشیه ای و پیکرتراشی در زبان اکدی و دیدن و نگاه کردن در زبان آفروآسیایی حضور دارد و همچنین نوع مصادیقی که در عربی برای مفهوم نشانه ، ذیل مادة «علم » ذکر شده است ، مفهوم نشانه را در فرهنگ سامی - عربی از نشانه های آوایی (مثل کلمات و نشانه های زبان گفتاری) دور ساخته و به نشانه های تصویری نزدیکتر می کند، درنتیجه باید گفت مفهوم علم (دانایی ) از مفهوم نشانة تصویری ساخته شده است .
ملخص الجهاز:
"توجه به رابطة معانی ریشه ها در ساخت تاریخی آنها، نزد لغویان سنتی زبان عربی نیز معمول بوده است که از میان متأخرین می توان به کتابهای معجم مقاییس اللغة ابن فارس و غریب مفردات القرآن راغب اصفهانی و در دورة معاصر به کتاب التحقیق حسن مصطفوی اشاره کرد که آکنده از توضیحات در زمینة چگونگی رابطة معناهای مختلف یک ریشه است ، اما 1.
تنها با این 6 Indo-European 7 Hamito-Semitic Afroasiatic) 89 Aelmtaiitci 101 Eogpytpitci n 12 Berber 134 Cuhsahditci 15 ognates ١٦دربر دس بند زبا ها سام دیدگ ها مختلف مطر است ک عمد مربوط رابطبی زیرشاخ ها یکدیگ و زبا سام ماد است ول دربر قر گرفت زبا هد زیرشاخ هایمربو اختلافندک مث دربا جایگ زبا هایتاز کشف شد اوگاریتی ابلایی وجو دار (٠ ,٩٩٨ Bennett 29 / رویکرد است که می توان بین معنای دانستن در عربی و معناهای مختلف همزادهای مادة علم در سایر زبانهای سامی ، به روابطی وراثتی دست یافت .
معانی محوری پنهان کردن اگرچه در سه زیرشاخة شمالی مرکزی، جنوبی مرکزی و جنوبی حاشیه ای، در زبانهای عبری، آرامی ، اوگاریتی ، حبشی و عربی ذکر شد، اما حضور اصیل و قابل اعتماد آن تنها در زیرشاخة شمالی مرکزی است ؛ در مورد زبان حبشی ، در 35 / فرهنگ دیلمان به این معنا اشاره نشده است و در فرهنگ لسلاو این احتمال مطرح شده که معنای پنهان شدن نه یک واژة اصیل حبشی ، بلکه یک وامواژة حرفنویسی شده از عبری باشد (٩٥٢-٩٥١ :١٨٦٥ ,Dillmann ;٦١ :١٩٨٧ ,Vide."