Abstract:
نهاد حج همواره نقش سیاسی ـ اجتماعی و اقتصادی مهمی در تاریخ اسلام داشته است به همین دلیل،
حکام مسلمان سعی میکردند با اعمال نفوذ در انجام مراسم حج و ذکر نامشان در خطبه، برای خود اعتبار،
مقبولیت و مشروعیت کسب کنند. این امر باعث ایجاد رقابت میان امرای ایرانی و مصری از قرن سوم تا
ششمهجری شد. لذا با توجه به اهمیت این موضوع، خواست بنیادی این پژوهش، بررسی رقابت میان
طاهریان و صفاریان با طولونیان، آلبویه با اخشیدیان و فاطمیان و در نهایت، رقابت سلجوقیان با
فاطمیان میباشد.
Machine summary:
"ابن طولون فرمانروای مصر برای تحقق اهداف خود، از یک طرف سعی داشت با ارسال صدقات و هدایا برای گردانندگان امور مکه برای خود کسب اعتبار کند، (3) و از سوی دیگر با کسب رضایت خلیفه میخواست در مکه، بهخصوص در موسم حج در حضور حجاج به نام وی خطبه خوانده شود.
صفاریان و طولونیان یعقوب لیث(247-265ق) به دلیل اینکه بیشتر به نیروی شمشیر خود متکی بود و برای خود نیاز چندانی به منشور خلیفه و سایر عوامل مشروعیت بخش نمیدید برخلاف ابن طولون هیچگونه تلاش جدی برای کسب نفوذ در مکه انجام نداد، لذا ابن طولون بهراحتی موقعیت خود را در مکه تقویت کرد اگر چه منابع به اقدامات وی در این مورد اشارهای ندارند.
اگر چه ابن خلدون مینویسد که در سال 334ق به نام خلیفه عباسی و معزالدوله (334-356ق) خطبه خوانده شد، (2) ولی عدم اشاره دیگر منابع به این مسئله نشان میدهد قضیه، چندان جدی نبود و اخشیدیان با اقدامات سردودمان قدرتمند و با کفایت خود، در مکه، صاحب نفوذ زیادی بودند و به نظر میآید امیر مکه تنها برای اینکه با قدرت جدید که بر بغداد مسلط شده بود باب روابط حسنه بگشاید، بهطور صوری و آزمایشی ـ برای یک بار ـ ______________________________ 1 .
بدین ترتیب آنها قبل از هر چیز، اساس دستگاه خلافت را هدف قرار گرفته بودند در نتیجه، تلاش آنها برای کسب نفوذ در مکه شکل جدیتر و حیاتیتر داشته و اقدامی جدی برای قطع ید خلیفه از مهمترین مرکز دین اسلام و مهمترین کانون مشروعیت بخشی بوده است پس در این رقابت برخلاف اخشیدیان تنها با آلبویه درگیر نبودند."