Abstract:
میرزا علیرضا، مشهور به میرزا آقاجان و متخلص به پرتو، شاعر و خوشنویس سدة 13 (ق/19 م) میان سالهای 1213 تا 1304 هجری قمری حیات داشته است. وی از خطاطان برجستة دربار ناصرالدین شاه بوده و مجموعة خوشنویسیهای ایشان به همراه قرآنی مذهّب، در کتابخانههای ملک و سلطنتی سابق محفوظ است. دیوان اشعار ایشان متشکل از غزلیات، قصاید و قطعات بوده که در مضامینی چون: مدح، وصف، وعظ و حکمت سروده شده و توسّط نگارنده نیز تصحیح و منتشر گردیده است. سبک بازگشت ادبی در اشعار پرتو به وضوح نمایان بوده و از این لحاظ یادآور اشعار حافظ، سعدی و سایر شاعران متقدم است. همچنین تبحر در سرودن ماده تاریخ، از دیگر ویژگیهای شعری ایشان بوده است که بیشتر در باب تعمیر و ساخت مسجدهای اصفهان و تاریخ درگذشت شاعران همعصر خود نگارش یافته و مورد استناد تاریخنویسان نیز قرار گرفته است. این گفتار سعی بر شناخت و معرفی بیشتر ایشان، به عنوان شاعر و خوشنویس برجستة دوره قاجاریه دارد.
Mirza Ali Reza, known as Mirza Agha Jan and his nom de plume Partoe, the poet and calligrapher of thirteenth century (19th century A.D) lived sometime in between the years 1213-1304. He was one of the outstanding calligraphers of Naser al -Din Shah Court and his calligraphic collection together with his guilded Koran is kept in Malek and Royal libraries. His anthology includes, lyric ghazals, odes, and literary pieces composed on variety of subjects such as praise, description, sermon, and philosophy and was corrected and published by the writer of this article. The Renaissance Style in Partoe’s Poetry is evident and in this sense it is a reminder of Poetry of Saadi, Hafez and other predecessors. Also, his mastery in composing historical issues is another characteristic feature of his poetry which is more concerned with the repair and renovation and construction of mosques in Esfehan, and date of death of his contemporary poets which is often called upon by historians. This article attempts to portray him as a prominent poet and calligrapher in Gajar period.
Machine summary:
نگاهی به احوال و آثار پرتو اصفهانی میرزا علی رضا٣ یا میرعلی رضا٤ مشهور به میرزاآقاجان ٥ و متخلص به «پرتو» شاعر 6 و خوشنویس سدۀ سیزدهم هجری قمری است .
پرتو پس از مدتی سکونت در اصفهان با شـهرتی کـه در خـوشنویسـی تحصـیل کرده بود، به تهران مهاجرت کرد و بدین گونه زمینۀ تقرب ایشان، به عنوان خوشنویس در دربار ناصرالدین شاه، فراهم گشت .
٢٤ ایـن قرآن به هم راه ١٥٠ قرآن دیگر (از جمله قرآنی به خط پرتو که اکنـون در کتـابخانـه و موزۀ ملک است ) به نام «گنجینۀ قرآن» در موزۀ ایران باستان، به نمایش درآمد و توسط جلالالدین همایی نیز رؤیت شده است .
این دیوان، نخستین بار توسط میرزاحسین خان انصـاری، مـتخلص بـه ثمـر، گـردآوری گردید که پس از اضافه شدن اشعار ایشـان بـه انتهـای دیـوان، در سـال ١٣٠٤ هجـری قمری، با مقدمۀ محمدحسین فروغی ، هم راه با دیوان ثمر اصفهانی ، در یک مجلـد چـاپ سنگی شد.
به عنوان مثال، قصیدهای از ایشان در مدح رسول اکرم(ص ) بـا ردیـف «محمد» به مطلع : 36 «خیمه بـه عـالم چـو زد جـلال محمـد گشت جهان روشـن از جمـال محمـد» سروده شده که یادآور قصیدهای از سعدی با همان ردیف است .
٣. هـدایت ١٣٨٢: ٢٥٢-٢٥٣؛ دیـوان بیگـی ١٣٦٤: ٣١٤؛ فضـایلی ١٣٦٢: ٣٦٥؛ خیـامپـور ١٣٦٨: ١٦٤، حداد عادل ١٣٧٩: ٥٢٤؛ پرتو اصفهانی ١٣٠٤ ق: ٢؛ معین ١٣٧٩: ١٢٠٣.
هدایت ١٣٨٢: ١٧٣، دیوان بیگی ١٣٦٤: همان .
(
, 
, 
)
