Abstract:
در مورد قرارداد مرابحه این پرسش وجود دارد که آیا ماهیتش بیع است یا اینکه دیگر معاوضات نیز می‌تواند به صورت مرابحه منعقد شود؟ سؤال دیگر این است که آیا محدودیتی از نظر مورد مرابحه وجود دارد؟ این جستار با روشی توصیفی تحلیلی ضمن تبیین فقهی حقوقی ماهیت و قلمرو موضوعی مرابحه، مسئله را از دیدگاه مقررات ناظر به عملیات بانکی بدون ربا نیز بررسی نموده و ماهیت روابط حقوقی اعطای تسهیلات در قالب کارت‌های مرابحه را تحلیل نموده است.
یافته پژوهش این است که مرابحه اختصاص به بیع ندارد؛ موضوع آن نیز منحصر به اعیان نیست؛ بلکه مرابحه در مورد واگذاری منافع و خدمات نیز قابل استفاده است؛ مقررات بانکی فعلی مؤید این نتیجه است. انجام قرارداد مرابحه توسط بانک یا مؤسسه در پی صدور کارت مرابحه، از راه وکالت دارنده کارت در خرید از سوی بانک یا وکالت پذیرنده کارت در واگذاری کالاها و خدمات از سوی بانک قابل توجیه است. همچنین پیشنهاد شده که متن زیر به عنوان ماده 341 مکرر به قانون مدنی افزوده گردد: «بیع و دیگر قراردادهای معاوضی ممکن است به روش مرابحه منعقد شود؛ روش مرابحه عبارت است از اینکه دارنده یک حق مالی قابل واگذاری ـ اعیان، منافع، خدمات ـ، ضمن آگاه‌نمودن متقاضی حق، نسبت به سرمایه و هزینه‌هایی که برای به‌دست‌آوردن حق مصروف نموده، با افزودن مبلغ یا درصدی اضافی به عنوان سود، آن را از راه یکی از قراردادهای معاوضی و با رعایت احکام آن قرارداد به متقاضی واگذار نماید».
A serious question about Murabaha is whether the nature of this contract is a sale or other barters can be concluded in the form of Murabaha. Another question is: are there any restrictions as to the subject of Murabaha? This paper، through a descriptive-analytic method، aims at explaining the nature and subject scope of Murabaha from the perspective of law and Islamic jurisprudence، and studying the issue from the perspective of regulations on usury-free banking operations and especially analyzing the nature of legal relations of granting facilities in the form of Murabaha cards. The outcomes of study show that Murabaha is not restricted to sale and physical properties (Ayan). The current banking regulations confirm this result. Performance of Murabaha by bank or institute following the issuance of Murabaha card، is justifiable through card holder's agency in buying on behalf of bank or the agency of card receiver's agency in transferring goods and services on behalf of bank. The following text has been suggested to be added to the Civil Code as article 341 bis: “Sale and other commutative contracts may be concluded in Murabaha method. Murabaha is a method in which the transferee of a financial right (including rights related to physical property، profits or services)، while informing the right applicant of the capital and costs spent to acquire the right، transfers the right to the applicant by one of the commutative contracts with considering the rules of that contract after having added an additional amount or percentage as profit”.
Machine summary:
در این زمینه پیشنهاد می‌شود قانونگذار برای رفع هرگونه شبهه، ماده‌ای را در قسمت قرارداد بیع در قانون مدنی با عنوان ماده 341 مکرر قانون مدنی تصویب نموده و در آن مقرر دارد: «بیع و دیگر قراردادهای معاوضی ممکن است به روش مرابحه منعقد شود؛ روش مرابحه عبارت است از اینکه تحصیل‌کننده یک حق مالی قابل واگذاری ـ خواه مربوط به اعیان، منافع، خدمات یا مانند آن ـ، ضمن آگاه‌نمودن متقاضی حق نسبت به سرمایه و هزینه‌هایی که برای به‌دست‌آوردن حق مصروف نموده، با افزودن مبلغ یا درصدی اضافی به عنوان سود، از راه یکی از قراردادهای معاوضی و با رعایت احکام آن قرارداد، آن حق را به متقاضی واگذار نماید».
البته قانونگذار می‌تواند متن مشابهی را در قانون عملیات بانکی بدون ربا و در مورد بانک‌ها و به عنوان ماده یازده مکرر قانون عملیات بانکی بدون ربا مقرر نماید؛ بدین‌ترتیب که «بانک‌ها می‌توانند برای اعطای تسهیلات به متقاضیان از روش مرابحه استفاده نمایند؛ روش مرابحه عبارت است از اینکه بانک یک حق مالی ـ از قبیل حقوق مربوط به اعیان، منافع یا خدمات ـ را از طریق یکی از راه‌های قانونی تحصیل نموده و ضمن آگاه‌نمودن متقاضی تسهیلات نسبت به سرمایه و هزینه‌هایی که برای به‌دست‌آوردن حق مصروف نموده، با افزودن مبلغ یا درصدی اضافی به عنوان سود، آن حق را از راه بیع یا یکی دیگر از قراردادهای معاوضی به وی واگذار نماید».
(
, 
, 
)
