Abstract:
شریف مرتضی، از علمای طراز اول امامیّه، افزون بر تاثیرگذاری عمیق بر اندیشهی کلامی و فقهی امامیّه، همواره مورد توجّه طیف فرق اهل سنّت، به خصوص جریان عقلگرای آن (معتزله) و بلکه دانشمندان ادیان دیگر، همچون یهودیّت، بوده است. او با اینکه از رجال دینی، علمی و سیاسی درون حاکمیّتی عباسیان سنّی و نیز بویهیان شیعی، به شمار میآید و منطقهی مصر، نیز تحت حکومت فاطمیان اسماعیلی، یعنی دولت رقیب عباسیان، قرار داشته است، اما با این حال میبینیم، پژواک آوازهی علمی این شخصیّت سترگ امامیه، در همان زمان حیات وی، در قلب مصر فاطمی، پیچیده میشود و بارها سوالاتی علمی، کلامی، فقهی و ادبی، از این ناحیه، بر سیّد وارد میشود و سیّد، در فضایی کاملا علمی، به پرسش آنان، پاسخ میدهد. در این نوشتار، گزارشی از تالیفات سیّد مرتضی، که در پاسخ سوالات مصریان آن روزگار است؛ اشارهای به برخی تالیفات او که در مصر کتابت شده است؛ معرّفی تعدادی از دستنویسهای آثار وی که امروزه در گنجینههای مصر نگهداری میشوند، به همراه اشارهای کوتاه به منشورات آثار سیّد در مصر و در پایان، نیز به برخی از رسالهها و پایاننامههایی که دربارهی سیّد مرتضی و آثار وی، در دانشگاههای مصر، تدوین و دفاع شده است، اشارهای گذرا، شده است.
Machine summary:
آشنایی نسبی مراکز مذهبی، مانند جامعة الازهر و نیز نهادهای علمی و آکادمیک آن کشور دانشپرور، از شخصیت برجستهی علمی سید مرتضی، از طرفی و مقبولیت ویژه و دیرین وی نزد دانشمندان مصری، از طرف دیگر، زمینهی برخی تلاشهای علمی، مصریان را طی سالیانی متمادی، فراهم آورده است، تا جایی که امروزه، سهم عمدهای از این تأثیرگزاریها، در اشاعه و بازتاب اندیشهی او، همچون نشر آثار تفسیری، کلامی یا ادبی سید، متعلق به همین مصریهاست که اشاره خواهیم کرد.
با این فرض اخیر، این نظر، که &amp;quot;نیل&amp;quot; مورد اشاره در رساله، نیل مصر نیست، بلکه مراد، بلد نیل، از توابع شهر واسط عراق، یعنی همانجا که عالمان امامی چندی نیز از آن شهر برخاستهاند، کاملا به محاق میافتد و دیگر چندان قابل دفاع نیست؛ چرا که اشاره شد، از طرفی آغاز و متن دستنویسهایی که با نام المسائل النیلیات شناخته میشوند، با نسخههایی که با عنوان جوابات المسائل المصریات الثانیة ثبت شدهاند، تقریبا یکی است، از طرف دیگر در برخی فهرستها به صراحت اشاره شده است که سؤالات از نیل مصر به سید مرتضی تقدیم شده است(<FootNote No="112" Text=" حسینی اشکوری، احمد، فهرست نسخههای خطی کتابخانه عمومی آیتالله العظمی مرعشی، ج18، ص53.