Abstract:
این مقاله که با هدفِ «رازگشایی» یا بهتر بگوییم ابهام زدایی دربارۀ آراء و عقایدِ آنتوان برمن، نظریه پرداز صاحب نامِ معاصر فرانسوی، درزمینۀ دانش نوپای ترجمه شناسی نوشته شده است، قصد دارد تا خواننده را با شیوۀ درستِ خوانش و دریافتِ بهترِ آثار و اندیشۀ او یاری کند. نگارنده که سال های زیادی را وقفِ «فهمِ» جانِ آثار او کرده است، بر این باور است که خواننده بدون تأویل و تفسیرهای «رازگشا»، که در این گفتار فعلاً به شش مورد آن بسنده شده است، در رویارویی با آثار این اندیشمندِ ترجمه گرفتار یک دریافت سطحی میشود و آنچه را که منظورِ نظرِ برمن بوده است، حاصل نخواهد کرد. خام خیالی است اگر گمان کنیم آنتوان برمن شیوه نامهای مدوّن برای ترجمه به مترجم ارائه میدهد تا یک اثر را از زبانی به زبانِ دیگر برگرداند.از این روگاهی با توجیهاتی از سوی خوانندۀ این آثار روبرو می شویم که با این رویکرد حاصلی جز ناکامی نخواهد داشت. فهم دنیای پررمز و راز و لا یه لایۀ آنتوان برمن نیاز به دانستنِ جانِ جانِ تفکر او دارد. به همین منظور این مقاله ضمنِ استناد به سخن معاصرین و کسانی که او را نقد و تأویل کردهاند، شش کلیدِ «رازگشا» به خواننده ارائه میدهد تا با مطالعه و تطبیق این نکات بتواند به درکِ درست تری از آثار او برسد. این شش نکته بهصورت فشرده عبارتند از: 1- تکیه بر یک طرح کلی یا (پروژه)؛ 2- استعاری بودن زبان برمن؛ 3- فیلسوف بودن برمن؛ 4- باور به مُقطع و تکهتکه بودن زبان؛ 5- داشتنِ روحیۀ رمانتیک؛ 6- داشتن دغدغه مذهبی. بیشک، ورود به دنیای برمن به دانستنِ این شش نکته خلاصه نمیشود و به شناختِ عناصر دیگری نیز نیازمند است که میتواند موضوع مقالاتِ مکملِ دیگری باشد.
Il serait naif de penser qu’Antoine Berman, en presentant sa traductologie, avait le souci de remettre une recette compilee au traducteur. La plupart de ses lecteurs sont tombes dans ce piege et ont pris un chemin inapproprie. L’auteur du present travail qui a consacre quelques annees de sa vie a l’etude de l’« essence » de l’œuvre de Berman estime que la problematique fondamentale dans la rencontre avec sa traductologie reside dans sa « comprehension ». Berman a cree une « œuvre » mais sous le nom d’un traductologue. Son œuvre est hautement mysterieuse et stratifiee dont la « comprehension » necessite de passer par un veritable travail de « decryptage » lequel, a son tour, par plusieurs « relectures ». Cette etude en s’inspirant des idees des penseurs contemporains et de ceux qui l’ont critique et interprete, et en mettant l’accent sur six points cles, s’est mis en devoir de partager avec le lecteur le fruit de ce « decryptage ». Les six points sur lesquels nous nous pencherons ici sont les suivants : prendre connaissance que la traductologie de Berman est fondee sur un « projet »; etre attentif a la langue symbolique du traductologue; admettre cette realite que Berman est avant tout un philosophe; connaitre sa conviction de la caracteristique fragmentee du langage; noter qu’il a une extreme sensibilite romantique; prendre connaissance qu’il existe une preoccupation religieuse chez lui. Soulignons que « comprendre » l’univers traductologique de Berman ne se limite pas a ces six points et qu’on en connaisse d’autres, ce qui peut faire ulterieurement l’objet de recherches complementaires.
Machine summary:
En réponse à Antoine Berman », in Palimpsestes, n° 11 (Traduire la culture), Paris, Presses de la Sorbonne Nouvelle, 1998, pp.
GODARD, Barbara, « L’Éthique du traduire : Antoine Berman et le " virage éthique " en traduction », in TTR, vol.
GOUANVIC, Jean-Marc, « Ethos, éthique et traduction : vers une communauté de destin dans les cultures », in TTR, vol.
روش تحقیق نگارنده با توجه به آشنایی نزدیک با آثار برمن و توفیـقِ دسترسـی بـه آثـار چـاپ شـده و «چاپ نشده ٢٧» او از طریـق مـدیر بنیـادِ آنتـوان بـرمن ٢٨، و بـا اسـتناد بـه تجربـۀ شخصـی از بازخوانیهای آثار و همچنین مقالاتِ پراکندٔە او به عنوان کسی که جمـع آوری آن هـا را برعهـده داشته اس ٢٩، برای نخستین بار دراین گفتار به معرفی شش نکتۀ «رازگشای» اولیه برای فهم اثـر او میپردازد تا بدین طریق از نگاهی تقلیل دهنده کـه چنـین اثـر ژرفـی را بـه چنـد «گـرایش ریخت شکن ِ» ترجمه محدود میکند مانع شود و راه را برای درک عمیق و درسـت تـرِ آثـار او هموار سازد.
به عنوان مثال ، در کتاب به سوی نقد ترجمـه ها : ُژنُ دن که به نقدِ ترجمه شعری از این شاعر انگلیسی ٣٦ قرن نوزدهم اختصـاص دارد، بـا جملـۀ کوتاه ِ: «ما از آغاز آغاز میکنیم » (١٦٧ :١٩٩٩ ,Berman)، نقدِ خود را شروع میکند، جمله ای که در ادامه خواهیم دید ریشه در تفکّر ذات گرای ٣٧ او دارد.
» :١٩٦٩ ,Berman) sans pagination) نکتۀ رازگشای چهارم برای درک دقیقِ آثار برمن آگاهی از برداشت او دربارٔە زبان است کـه بدانیم زبان یک واقعیتّ قطعه قطعه (fragmenté) است .
Pour une critique des traductions : John Donne, Paris, Gallimard, coll.