Abstract:
در آغاز قرن بیستم و با وقوع تحولات نوین در نظام فکری و سیاسی جهان، ادبیات و شعر نیز دچار دگرگونیهای اساسی شد. این تغییر و تحول، نظام و ساختار شعر فارسی و عربی را نیز دگرگون ساخت و بدین ترتیب، شاعران پیشرو این دو سرزمین، تعریفهایی جدید و غالبا برخلاف آموزههای قدیمی و کلاسیک شعر فارسی و عربی ارایه دادند؛ چراکه ورود مفاهیم و موضوعات تازه، زبان و ساختار جدید و تازهای را میطلبید. از این رو، با توجه به اشتراکات ریشهای، تاریخی و بلاغی مشابه بین این دو زبان، ما در این نوشتار، به بررسی تطبیقی دیدگاههای ادبی دو تن از شاعران مطرح فارسی عربی و مدرن میپردازیم. احمد شاملو و نزار قبانی که هر دو بنیانگذار سبک و جریانی خاص در شعر سرزمینشان هستند؛ شاملو پیشگام شعر سپید در شعر فارسی است و قبانی پیشگام و موسس شیوهای مابین شعر سپید (قصیدهالنثر) و قالب آزاد در شعر عربی میباشد. در این نوشتار، سعی شدهاست وزن و قافیه، تعهد ادبی، زبان شاعرانه، تجربه شاعرانه و... در دیدگاههای این دو شاعر بازخوانی و تحلیل شدهاند.
Machine summary:
در اين راسـتا، شـاملو و قباني دو شاعري هستند که در عصر و شرايطي تقريبا يکسان به شـعر و شـاعري پرداختنـد؛ عصري که تحولات و تغييراتي اساسـي در اوضـاع فرهنگي ، اجتماعي و سياسـي در شـرف اتفاق بود و انسـان شـرقي در مرحلۀ بيداري از غفلت تاريخي خويش در تمام ابعاد زندگي خود قرار داشـت .
احمـد شـاملو به عنـوان مهم ترين نمايندة شـعري معاصر ايـران ، توجه خاصي به زني مشـخص بـه نـام «آيـدا» دارد و اين شـباهت در آثار نـزار قباني به عنوان نمايندة برجسـتۀ ادبيات معاصر عرب و «شـاعر زن » بـه طـور خاص در «بلقيس » تجلي يافته اسـت .
در اين مقاله ، ده مفهوم مشـترک در توصيف زن در شـعر نزار قباني ، شـاعر معاصر عرب ، و احمد شـاملو بررسـي شده اسـت .
امـا دربـارة وزن ميگويد: «مـن مطلقـا وزن را بـه مثابـۀ چيـزي لازم و ذاتـي و يـا وجـه امتيـازي براي شـعر نگاه نمي کنـم ، بلکـه برعکـس ، معتقدم التـزام وزن ذهن ، شـاعر را منحـرف مي کنـد؛ چراکه وزن به ناچـار و فقـط معـدودي از کلمـات را در خود راه مي دهد و بسـياري کلمات ديگر را پشـت در جـا مي گـذارد، در صورتـي که ممکن اسـت دقيقا همـان کلماتي را کـه در وزن نگنجيده ، در زنجيـرة تداعـي ، درسـت در مسـير خلاقيـت ذهـن شـاعر بوده باشـد» (حريـري ، ١٣٨٥: .