Abstract:
موضوع این مقاله نحوه کاربست معرفت شهودی در اصالت وجود نزد ملاصدراست. یکی از منابع مهم ملاصدرا در بنیان حکمت متعالیه، معرفت شهودی است. او از این سنخ معرفت نه به عنوان یک عارف، بلکه به مثابه یک فیلسوف بهره گرفته و در صدد برهانیکردن این معارف عرفانی است. مسئله اصالت وجود زیربنای بسیاری از نوآوریهای ملاصدرا در فلسفه است و میتوان رد پای معرفت شهودی را به وضوح در آن مشاهده نمود. صدرالمتألهین باور به اصالت وجود را مرهون نیل به کنه معنای هستی میداند و این امری است که جز با شهود ممکن نیست. او در اثبات اعتباریت ماهیت و همچنین برخی استدلالهای اصالت وجود به سخنان عارفان سلف توجه دارد. مسائل متفرع بر اصالت وجود همچون ارتباط وجود و ماهیت، تقدم بالحقیقه وجود بر ماهیت، امکان فقری و وجود رابط از جمله مباحث دیگری است که متأثر از معرفت شهودی است. مسئله این مقاله آن است که معرفت شهودی چه تأثیری بر قول ملاصدرا به اصالت وجود و متفرعات اصالت وجود داشته است. ضمناً در این مقاله مراد از معرفت شهودی، اعم از معرفتی است که خود شخص از شهود بدان نایل شده است یا دیگران شهود کردهاند و ایشان با واسطه بدان نایل شده است.
The subject of this article is how Mulla Sadra uses intuitive knowledge in the primary of existence. One of Mulla Sadra's important sources in the foundation of the Transcendent Philosophy is intuitive knowledge. He has used this type of knowledge not as a mystic, but as a philosopher and seeks to prove these mystical teachings. The issue of the primary of existence is the basis of many of Mulla Sadra's innovations in philosophy, and the traces of intuitive knowledge can be clearly seen in it. Sadr al-Muta'allehin attributes the belief in the primary of existence to attaining the meaning of existence, and this is something that is not possible except with intuition. He pays attention to the words of previous mystics in proving the primary of existence (asalat al-wujud) over essence, as well as some arguments for the primary of existence. Issues related to the primary of existence such as the relationship between existence and essence, the true precedence of existence over essence, the possibility of poverty and the connective existence are among the other issues that are influenced by intuitive knowledge.
Machine summary:
بر همين اساس ملاصدرا ضعف حکما در حل برخي از مسائل فلسفي را ناشي از عدم توجه آنها به کشف و شهود ميداند از جمله در بحث علم واجب به غير معتقد است اين سخن که ذات حق در عين بساطت ، کل الاشياء است ، از لطائف و غوامضي است که هيچ يک از فلاسفه اسلامي حتي ابن سينا نتوانسته اند آن گونه که شايسته است ، از عهده تحقيق آن برآيند؛ چراکه دريافتن حقيقت اين مطلب ، تنها به کمک مکاشفه به همراه قوت در بحث فکري ممکن است و چنانچه محقق ، داراي ذوق تام و کشف صحيح نباشد، نميتواند اين حقايق وجودي را دريابد (همان ، ج ٦، ص ٢٤٠).
هـ) نقش معرفت شهودي در ادله اصالت وجود ملاصدرا براي اثبات اصالت وجود، درمجموع دوازده دليل ذکر نموده است (صدرالدين شيرازي، ١٩٨١مم ، ج ١، صص ٢، ٣٨، ٦٦ و ٢٥٩ و ج ٤، ص ٢٧٠ و ١٣٦٠، ص ٦ و ١٣٦٣، الف ، ص ١٠-١٨).
٢. دلايل ناظر به اصالت موجودات خاص که عبارت اند از: دليل اول : اگر وجود به خودي خود موجود نباشد لازم ميآيد که هيچ چيز موجود نباشد؛ زيرا ماهيت نيز به خودي خود واقعيتي ندارد و اگر وجود هم واقعيتي نداشته باشد، هر دو معدوم خواهند بود و از انضمام اين هر دو و از ثبوت يکي براي ديگري نيز واقعيتي پديد نميآيد (قيصري، ١٣٧٥، ص ١٨/ آملي، ١٣٦٨، ص ٦٥٠/ صدرالدين شيرازي، ١٣٦٣، الف ، ص ١٣).