خلاصة:
مقالة حاضر به بررسی و نقد نمایشنامة «مرگ فروشنده»، ترجمة بینزبانی آن به فارسی و ترجمه بینفرهنگی- بیننشانهای آن به یک تلهتئاتر ایرانی میپردازد. نمایشنامه از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده و ترجمة فارسی مبنای ترجمة بیننشانهای آن بوده است. بر این اساس نگارنده هر دو ترجمه را با متنهای پیشین مربوطه مقایسه کرده و در هر دو ترجمه، نشانههایی که مشخصا کارکرد ایدئولوژیک دارند تعیین و بررسی شدند. سپس با بسط نظریه نشانهشناسی انتقادی برای نقد ترجمه، انواع این نشانهها و چگونگی تغییرات و حفظ این نشانهها در تلهتئاتر تحلیل و نقد شدهاند. یافتههای به دست آمده نشان داد که در ترجمة بینزبانی هیچ سانسوری وجود نداشته ولی در تلهتئاتر تقریبا همة نشانههای دارای کارکرد ایدئولوژیک خاص حذف شدهاند و درواقع متن آنقدر سانسور شده که گاهی حتی انسجام خود را از دست داده است. مترجم/ کارگردان سعی کرده تا جایی که میتواند متن را مطابق فرهنگ مقصد تغییر دهد و از طریق حذف و اضافهکردن نشانههای منطبق با دیدگاهها و سنتهای غالب متن مقصد و حذف کامل نشانههایی که با این دیدگاهها منطبق نیستند و در حقیقت از طریق حذف و اضافههای کاملا مشهود با کارکردهای ایدئولوژیک مشخص دیدگاههای فرهنگ و سنت غالب جامعة مقصد را از طریق ترجمه به دریافتکنندگان اعمال کند؛ به همین دلیل متنی آفریده که در برخی موارد کاملا انسجام خود را از دست داده و یا نسبت به متن پیشین معناهای متفاوتی پیدا کرده که گاه حتی در تضاد کامل با معناهای موردنظر متن اصلی بودهاند.
ملخص الجهاز:
"کارگردان سعی کرده تا جایی که می تواند متن را مطابق فرهنگ مقصد تغییر دهد و از طریق حذف و اضافه کردن نشانه های منطبق با دیدگاهها و سنت های غالب متن مقصد و حذف کامل نشانه هایی که با این دیدگاهها منطبق نیستند و در حقیقت از طریق حذف و اضافه های کاملا مشهود با کارکردهای ایدئولوژیک مشخص دیدگاههای فرهنگ و سنت غالب جامعة مقصد را از طریق ترجمه به دریافت کنندگان اعمال کند؛ به همین دلیل متنی آفریده که در برخی موارد کاملا انسجام خود را از دست داده و یا نسبت به متن پیشین معناهای متفاوتی پیدا کرده / که گاه حتی در تضاد کامل با معناهای موردنظر متن اصلی بودهاند.
نشانه های بسیار زیادی با کارکردهای ایدئولوژیک خاص در متن مبدأ وجود داشت که به تصویر کشیدن و اجرای آنها در شرایط سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی ایران کار بسیار دشواری است ؛ به همین دلیل مترجم بسیاری از این نشانه ها را حذف کرده یا تغییر داده است که در زیر بررسی و تحلیل می شوند.
درحقیقت این نظام نشانه شناختی ترجمه و میزان انگیختگی و صراحت نشانه ها است که تأثیر چشمگیری در رویکرد مترجم به ترجمه و میزان تغییرات ترجمه دارد؛ تا حدی که کارگردان سعی کرده حتی به قیمت از دست رفتن انسجام متن ، قسمت های مشخصا ایدئولوژیک را کاملا با فرهنگ غالب و مسلط جامعه مقصد مطابقت دهد و این نشان می دهد که فرهنگ غالب جامعة مقصد است که تعیین کنندة میزان سانسور ترجمه ها است و ارگانهای نظارتی به شدت سعی می کنند دیدگاههای خود را به انواع خاصی از نظامهای نشانه ای که انگیختگی بیشتری دارند، اعمال کنند و از این طریق این دیدگاهها را در جامعه مقصد گسترش دهند."