خلاصة:
اگرچه مطالعة منظم طرح داستان توسط صورتگرایان و بهخصوص با بررسی پراپ وارد دنیای ادبیات گردید، پس از پراپ روایتشناسان ساختارگرا ازجمله گریماس در تلاش بودند تا ضمن رفع ایرادات مطالعة پراپ، به الگویی جامع برای مطالعة روایتها دست یابند. پژوهش حاضر ضمن بررسی داستان حضرت یوسف (ع) برمبنای دیدگاه پراپ و گریماس در متن قرآن تلاش دارد به این سؤالات پاسخ دهد که: آیا یافتههای پراپ با داستانهای قرآن مطابقت دارد؟ آیا میتوان زنجیرههای سهگانة گریماس را در داستانهای قرآن هم یافت؟ آیا پس از تحلیل داستان حضرت یوسف (ع) بهعنوان نمونهای از قصص قرآن میتوان گفت میزان کارایی کدام دیدگاه در تحلیل قصص قرآن بیشتر است؟ دادهها از ترجمة محمدرضا صفوی از قرآن جمعآوری و سپس به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی گرفته است. نتایج حاکی از این است که: 1. دیدگاه پراپ اگرچه قابلیت زیادی در تحلیل داستانها دارد، ولی تحلیل داستانهای قرآن برمبنای آن مستلزم ایجاد تغییراتی اساسی در آن است؛ 2. زنجیرههای گریماس با توجه به اینکه وابسته بهنوعی خاص از متون روایی نیستند، در داستانهای قرآن کریم هم یافت میشوند؛ 3. با توجه به تحلیل داستان حضرت یوسف (ع) بهعنوان نمونهای از قصص قرآن میتوان گفت میزان کارایی دیدگاه گریماس نسبت به دیدگاه پراپ در تحلیل قصص قرآن بیشتر است.
ملخص الجهاز:
"توالی کل خویش کاریهای داستان حضرت یوسف (ع) بدین صورت است (از چپ به راست ): ∝ Mot γ1 D ( F1 F1 F1 F1 ) ∝ A ∂6 (A14 A9 K1 ↓) γ1 (*A G x ) η1 γ2 η1 η1 ϑ1 ↑ *A ∂ D D( F١) G F١ γ٢ Ax F٤ B٣ § ٢∂ یا O B٢ L B٤ η٣ ↓D γ γ١ I γ٢ یا B Ex (٦∂) J Ex L H A٨ E١ F١ ٦∂ یا Ax E١ δ١ γ٢ 1 Ax Ex ζ3 η3 γ2 Ex (∂6 E1) A15 B1 D Kx ↑ γ2 ζ3 (D) ζ3 N γ2 D4 Ax ζ3 N ζ ↓ ζ٣ یا N ε٣ ↑ γ٢ ζ٣ ζ٣ Ax ε٣ D٤ γ٢ 3 F T x D D٧ ↓ γ٢ Q Ex Ax δx ζ٣ ε٣ E٧ Pr٢ γ٢ γ٢ δ١ ↑ γ٢ K١٠ یا B٦ 1 γ B٢ θ١ δ١ ζ٣ ζ٣ D٧ ↓ η٣ یا Mot C γ٢ η٣ یا Mot γ٢ E٢ ↑ ٦∂ ∝ 1 یا Ex A١٢ B٤ H Ex F١ Pr٢ ζ٣ η٣ ζ٣ ε٣ A٨ § ↑ η١ E٢ γ١ O G ζ٣ ζ٣ D7 δ1 γ2 γ2 γ2 γ2 ζ3 B4 B7 T1 E1 B7 B7 γ2 γ1 ↑ G B4 ∂5 D6 D 5 B4 D2 Q F1 Ex *W γ٢ ↓G ↑ B١ یا E٥ D٥ G F١ F٦ ↓ γ٢ K٢ γ٢ B٢ Uneg J٢ یا ٥ E D یا γ٢ F١ ↓Q D Ax یا N یا E٩ 7 بررسی خویش کاریهای داستان حضرت یوسف (ع) نشان می دهد که علی رغم این که خویش کاریهای کلی آن در قالب ارائه شده توسط پراپ می گنجد، با این حال در چندین مورد امکان تعیین نوع (تیپ ) خویش کاریها وجود ندارد؛ برای مثال، شرارتهایی مانند فروش مخفیانة یوسف (ع) توسط کاروانیان یا درخواست زلیخا از یوسف (ع) در قالب تیپ های ارائه شده در کتاب ریخت شناسی قصة پریان (١٣٩٢: ٢٧١-٢٧٨) نمی گنجد."