خلاصة:
ارزشمند ترین بنای دوره صفویه در کرمان مجموعه گنجعلی خان است. این مجموعه را می توان موزه هنر عصر صفویه در کرمان دانست. سردر کاروانسرای گنجعلی خان در میان این مجموعه ارزشمند همچون نگینی زیبا می درخشد. چرا که کاشی کاری این سردر شامل تزئینات متنوعی از جمله انواع نقوش هندسی، گیاهی، انسانی و نقش های نمادینی می باشد که همنواختی زیبایی را ازجهت معنایی و بصری ایجاد کرده است. در نتیجهی تحقیقات توصیفی- تحلیلی به عمل آمده در این پژوهش این مهم استنباط می شود که هنرمندان بنای این سردر، با در کنار هم قرار دادن کتیبه ها و اشکال تصویری گوناگون بسیار زیبا و با تنوع فوق العاده شان که هرکدام از آنها تداعی گر معنایی خاص هستند توانستند ترکیبی تازه و بسیار جذاب پدید آورند که علاوه بر زیبایی شناختی در روح و اندیشه بیننده رسوخ کند و ذهن مخاطب را به ورای معنای ظاهری سوق دهند، معنایی که نشان از حرکت دارد، یعنی حرکت از عالم محدود دنیایی به عالم معنایی ملکوتی. نوشتار حاضر که به گونه توصیفی تحلیلی تنظیم شده است، بیشتر با تکیه بر پژوهش های میدانی و به صورت استنتاجی انجام شده است.
Ganjali khan caravansary is the most invaluable structure in Safavid era. This complex can be considered as an art museum of Safavid era in Kerman. Facade of Ganjali khan caravansary shines as a pearl in this invaluable complex because of the tiling applied in the facade، including different decorations such as geometric، vegetative، human and symbolic motifs which has brought about a beautiful coordination visually and semantically. Due to analytic-descriptive results obtained from this study، it is followed that artists of facade structure could create a new and attractive composition by putting together different beautiful pictorial shapes and inscriptions all of which suggests a certain meaning. In addition to aesthetics، they attract soul and thought of the spectator and they lead spectator’s mind beyond apparent meaning. This meaning shows movement i.e. moving from material world to eternal one. The present article has been adjusted analytically and descriptively with focus on field studies and it has done inferentially.
ملخص الجهاز:
سردر این بنا مزین به نقوش نمادین و همچنین کتیبه هایی است که در دل نقوش هندسی جای گرفته اند به گونه ای که ترکیب این عناصر تزئینی نه تنها در جهت زیبایی بصری در این سردر نقش داشته اند بلکه بار معنایی که در تعامل و هماهنگی این عناصر دیده می شود نیز در خور توجه می باشد.
( تصویر ٤ ) (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر٤، نمای کامل از سردر کاروانسرای گنجعلی خان کرمان ، ( منبع : نگارندگان ) بررسی تزئینات نقوش هندسی سردر در تزئینات هر یک از ستون های این سردر دو قاب دیده می شود که هر دو به نقش های هندسی یکسانی تزئین شده اند تنها با این تفاوت که یکی در قاب مربع و دیگری در قاب مستطیل شکل گرفته است .
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا می توان این چنین استنباط کرد که قرار گرفتن قاب مربع شکل در پایین ترین قسمت ستون یعنی در اتصال ستون به زمین ، می تواند اشاره ای داشته باشد به نماد این شکل ( مربع )، چرا که یکی از نمادهای این نقش زمین است و چهارگوشة آن نمادی از چهار عنصر: آب ، باد، خاک و آتش می باشد، (اردلان ،١٣٨٠: ١١) با توجه به معنای نمادین و مکان قرارگیری این نقش می توان این احتمال را داد که طراحان این نقوش تنها به فکر تزئینِ صرفِ سردر این بنا نبوده اند.
با توجه به این مطلب می توان این گونه استنباط کرد که نه تنها نقوش سیال در قسمت بالایی قاب سردر چشم مخاطب را به نقطه ی مرکزی و بالاترین بخش از این قسمت سوق می دهد بلکه نقوش هندسی تصویر شده بر روی ستون های این سردر نیز در راستای همان هدف یعنی رسیدن به نقطه و آغاز زیبایی ها یعنی سیر الی الله نقش شده اند.