خلاصة:
پژوهش حاضر به بررسی گذرایی افعال حرکتی زبان فارسی از دیدگاه زبانشناسی شناختی پرداخته است. به این منظور، دادههای پژوهش بر اساس چهارچوب نظری تالمی (2000) تحلیل شده و مولفههای حرکت در این افعال بررسی شدهاند. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. پژوهش پیش رو، شامل 219 فعل حرکتی فارسی نو از پایگاه دادههای زبان فارسی و سایت آنلاین روزنامه همشهری است. از میان این فعلها، 126 مورد ناگذر و 63 مورد گذرا بودهاند. بر مبنای هدف اصلی پژوهش، این سوال مطرح میشود که چه تفاوتی میان پیکر و زمینه در رویدادهای گذرا و ناگذر وجود دارد. معیار تعیین گذرایی پیروی از الگوی «گروه اسمی 1، فعل گذرا، گروه اسمی 2» است. تمرکز اصلی پژوهش بر دو مولفه اصلی همراه حرکت، یعنی پیکر و زمینه در ساختهای گذرا و ناگذر است. در زبان فارسی، مفعول معمولا بنا بر مختصات معنایی فعل، نقطه ارجاع یا مسیر را بهتصویر میکشد و در موردهای سببی، مفعول همان پیکری است که جابهجایی را انجام میدهد. افزون بر این، در ساختهای ناگذر معلوم، فاعل همان پیکر است و فعل ناگذر تغییر مکان یا رسیدن به موقعیت جدید را نمایان میکند. در این نمونهها اغلب، زمینه از طریق یک گروه حرف اضافهای نشان داده میشود.