خلاصة:
مقاله حاضر با هدف شناسایی چارچوب نظری مؤلفههای برنامه درسی کنجکاومحور و تحلیل جایگاه آن در اسناد بالادستی آموزش و پرورش ایران صورت پذیرفت. روش پژوهش توصیفی شامل: تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا بوده و رویکرد آن نیز کاربردی بود. جامعه پژوهشی شامل دو بخش: متون مرتبط با برنامه درسی کنجکاومحور و محتوای چهار سند بالادستی نظام آموزش و پرورش ایران بود. با توجه به ماهیت موضوع، از نمونهگیری صرفنظر شده و حجم نمونه برابر با حجم جامعه در نظر گرفته شد. ابزارهای اندازهگیری، فرم فیشبرداری و سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بود. دادههای اسنادی به شیوه کیفی و دادههای تحلیل محتوی با استفاده از شاخصهای توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفت. عمدهترین یافتهها بیانگر آن است که: 1. چارچوب نظری برنامه درسی کنجکاومحور را میتوان در ده مؤلفه: ذهنیتباز، اکتشاف، اشتیاق یادگیری، خود جهتدهی، انگیزه، خلاقیت، نوآوری، یادگیری مشارکتی، پرسشگری، خودانگیختگی تدوین نمود. 2. در اسناد بالادستی (سند چشمانداز بیستساله، نقشه جامع علمی کشور، سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی)، در مجموع 366 مرتبه به مؤلفههای برنامه درسی کنجکاومحور توجه شده که میزان تراکم آن در مؤلفه خلاقیت زیاد و در مؤلفه خودانگیختگی بسیار کم بود. در بین اسناد مورد بررسی، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به برنامه درسی ملی و کمترین مربوط به سند نقشه جامع علمی کشور بوده است.
The purpose of this study was to identify the theoretical framework of the curiosity-based curriculum components and analyze its place in upstream documents of the education system. The research method used in this study is descriptive which consists of document analysis and content analysis and the approach is applied. The research population corpus of two sections; texts related to the curiosity-based curriculum and content of four upstream documents of the Iranian education system. Due to the nature of the subject, sampling has been neglected and the entire research corpus has been investigated. The measuring tools, catch form and content analysis log were developed by the researcher. The qualitative data and content analysis data were analyzed using descriptive indices in the Shannon entropy analytic process. The results of the study indicate that: 1.the theoretical framework of the curiosity-based curriculum could be formulated in ten components: open mindedness, exploration, learning passion, self-direction, motivation, creativity, innovation, participatory learning, questioning, spontaneity. In the handwritten documents (Twenty-year Vision Document, Comprehensive Country Map, Fundamental Transformation Document, and National Curriculum), curiosity-based curriculum component has been considered 366 times, with a high degree of creativity and a low degree of spontaneity. Among the documents studied, the highest importance factor was related to the national curriculum and the least to the country's comprehensive scientific map document.
ملخص الجهاز:
Turan Et Al با توجه به اينکه از يک طرف در برنامه درسي مبتني بر کنجکاوي دانش آموزان براي يادگيري باانگيزه هستند (عنايت و امينه ١، ٢٠٢٠) و اين نوع برنامه درسي باعث تاثيرات مثبت بر عملکرد تحصيلي دانش آموزان ميشود (هوانگ و همکاران ٢ ٢٠١٥)، و تأثير مثبت بر روي درک مفهومي دانش آموزان و مهارت هاي فرايند علمي دارد (سيمسيک و کاپاپينار ٣، ٢٠١٠) و از طرف ديگر با توجه به اينکه پژوهش هاي مختلف از قبيل نتايج تيمز٢٠١٥، نتايج تيمز ٢٠١٩نشان ميدهند که برنامه ها و عملکردهاي آموزشي و پرورشي موجود در وضعيت مطلوبي نيستند تا افراد خلاق و متفکر به جامعه تحويل دهند، به طوري که در ارزيابيهاي تيمز، ايران در درس علوم تجربي در سال ٢٠١٥ در پايه چهارم ابتدايي در ميان ٤٧ کشور حايز رتبه ٤٣ شده است و دانش آموزان ايراني در علوم و رياضي پايه چهارم ابتدايي تا به حال هميشه در تراز پايين تر از ميانگين جهاني قرارگرفته اند.
علاوه بر اين ، نگاهي گذرا به سند تحول بنيادين ، برنامه درسي ملي، سند چشم انداز بيست ساله ، نقشه جامع علمي کشور، نشان دهنده آن است که در بعد نظري و از منظر قانون گذاري جايگاه رفيع و شايسته اي براي کنجکاوي دانش آموزان در آموزش و پرورش در نظر گرفته شده است ؛ لذا به دليل تأثيرگذاري بر ذهن و رفتار خيل عظيمي از کودکان و نوجوانان کشور نه تنها بايد مهم قلمداد شود، بلکه بايد از طريق بررسي محتوايي مشخص نمود که اولا تا چه اندازه از مؤلفه هاي مربوط به برنامه درسي کنجکاو محور در اين اسناد مورد تأکيد قرار گرفته اند و ثانيا اين اسناد بر کدام يک از مؤلفه هاي مربوط به برنامه درسي کنجکاومحور بيشترين تأکيد را دارند.