بررسی آگاهی مترجمان قاجاری از اصول و راهکارهای ترجمه: رویکردی فرامتنی مقاله

هدف از پژوهش حاضر پی بردن به آگاهی مترجمان قاجاری، از دورۀ ناصری تا پایان دورۀ قاجار (1264–1343ق/1227–1304ش)، از اصول و راهکارهای ترجمه با استفاده از عناصر فرامتنی است. برای دستیابی به این هدف، ابتدا فهرستی از ترجمه‌های منتشرشده در بازۀ زمانی موردنظر گرد‌آوری شد. این فهرست شامل 372 ترجمه می‌شود که از این تعداد 207 ترجمه در دورۀ ناصری و 165 ترجمه در دورۀ پس از مشروطه منتشر شده‌ است. سپس، برای دستیابی به ترجمه‌ها، آرشیو‌های مختلف به دقت بررسی شد. از میان 372 عنوان ترجمه‌ای که در مرحلۀ نخست گردآوری شده بود، 199 ترجمه در این آرشیوها یافت شد. در مرحلۀ پایانی، این 199 ترجمه از نظر عناصر فرامتنی، شامل مقدمه‌ها/موخره‌های مترجمان، پانویس‌ها، حاشیه‌ها و دیگر یادداشت‌های مترجمان در ترجمه‌ها، بررسی شد. یافته‌های این پژوهش برخی کلی‌گویی‌های رایج را، مبنی‌بر بی‌اعتنایی مترجمان قاجاری به مسئله وفاداری به متن اصلی، به چالش می‌کشد. به علاوه، پژوهش حاضر نشان می‌دهد که در دورۀ قاجار مترجمانی آگاه به انواع متن، انواع ترجمه، راهکارهای ترجمه‌ای مختلف و هدف ترجمه فعالیت می‌کرده‌اند.